Farmokognoziya oxiri p65

G‘OZPANJA ILDIZPOYASI – RHIZOMATA TORMENTILLAE
O‘simlikning nomi.
Tik o‘suvchi g‘ozpanja — Potentilla erecta
(L.) Rausch. (Potentilla tormentilla Neck.), ra’noguldoshlar —
Rosaceae oilasiga kiradi (80-rangli rasm).
Ko‘p yillik, bo‘yi 15—50 sm ga yetadigan o‘t o‘simlik. Il-
dizpoyasi kalta, yo‘g‘on va ko‘p boshli bo‘lib, yer ostida go-
rizontal joylashgan. Poyasi ko‘tariluvchi yoki tik o‘suvchi, tukli,
yuqori qismi shoxlangan. Ildizoldi bargi uzun bandli, 3 yoki 5
plastinkali, ko‘pincha o‘simlik gullagan vaqtida qurib qoladi.
Poyadagi barglari doimo uch plastinkali, yirik qo‘shimcha bargli
bo‘lib, poyada ketma-ket bandsiz joylashgan. Bargchasi lanset-
simon, yirik tishsimon qirrali, yopishgan tuklar bilan qoplan-
gan. Gullari yakka-yakka holda uzun bandi bilan poyaga
o‘rnashgan. Gulkosachasi ikki qavat, 4 tadan. Tojbargi 4 ta
(boshqa turlarida 5 ta), tilla-sariq rangli bo‘lib, asos qismida
qizil dog‘lari bor. Otalik va onaliklari ko‘p sonli. Mevasi — ko‘p
urug‘li murakkab meva. May oyidan boshlab kuzgacha gullaydi.
Geografik tarqalishi
. Ukraina, Belorus, Moldova, Rossiya-
ning Yevropa qismi, Ural, Kavkaz va G‘arbiy Sibirdagi nam
o‘tloqlarda, ariq bo‘ylarida, butalar orasida, ninabargli o‘r-
monlarda, o‘rmon chetlarida, torf botqoqliklarida hamda boshqa
yerlarda o‘sadi. Mahsulot, asosan, Belorus, Boshqirdiston va
Tataristonda tayyorlanadi.
Mahsulot tayyorlash.
O‘simlikning ildizpoyasi kuzda (sen-
tabr-oktabr oylarida) yoki bahorda (aprel-mayda) kovlab oli-
nadi. So‘ngra mayda ildizlarini va poyasini qirqib tashlab, suv
bilan yuvib, tuproqdan tozalanadi va ochiq yerda quritiladi.
Mahsulotning tashqi ko‘rinishi.
Tayyor mahsulot to‘g‘ri
yoki egilgan, silindrsimon, qattiq va og‘ir, tekis sinuvchi ildiz-
poyadan iborat. Ildizpoyaning ustki tomoni to‘q qo‘ng‘ir, ichi
qizil yoki qizil-qo‘ng‘irrangli bo‘lib, uzunligi 3—4 (ba’zan 9)
sm, yo‘g‘onligi 1—2 sm. Ildizpoyada qirqib tashlangan ildizlar
o‘rni bilinib turadi. Mahsulot hidsiz, kuchli burishtiruvchi
mazasi bor.