Farmokognoziya oxiri p65

Geografik tarqalishi.
Ukraina, Moldova, Belorus, Rossiya-
ning Yevropa qismi, Sibir, Ural, Uzoq Sharq, Qrim hamda
Kavkazdagi o‘tloqlarda, o‘rmon chetlarida, har xil o‘tli cho‘l-
larda, butalar orasida, botqoqliklar atrofida va tog‘li tumanlarda
o‘sadi.
Mahsulot tayyorlash.
O‘simlikning ildiz va ildizpoyasi kuzda
kovlab olinadi va suv bilan yuvib, tuproqdan tozalanadi. Yo‘g‘on
ildiz va ildizpoyalar 10—20 sm uzunlikda qirqib, quyoshda
yoki quritgichda 50—60° C da quritiladi. Zangvizorba tabiiy
o‘sish joyida yo‘qolib ketmasligi uchun har 10 m
2 
da 1—2 ta
yaxshi taraqqiy etgan o‘simlikka tegmay qoldirish lozim.
Mahsulotning tashqi ko‘rinishi.
Tayyor mahsulot katta-
kichik ildizpoyadan va unga birikkan ildizdan iborat. Ildiz-
poya yo‘g‘on, yog‘ochlangan, silindrsimon, ustki tomoni qora-
qo‘ng‘ir, ichi esa sarg‘ish rangli. Ildizi silliq, ba’zan uzunasiga
burishgan, ustki tomoni qo‘ng‘ir-sariq, ichi sarg‘ish bo‘lib,
uzunligi 20 sm gacha, yo‘g‘onligi 0,3—2,5 sm gacha.
Mahsulot hidsiz. Burishtiruvchi mazasi bor.
Kimyoviy tarkibi.
Mahsulot tarkibida 12—20% gacha, ba’zan
40% oshlovchi moddalar, gallat va ellag kislotalar, 2,5—4 %
saponinlar, kraxmal, bo‘yoq va boshqa birikmalar bo‘ladi.
O‘simlikning oshlovchi moddalari, asosan, pirogallol
guruhidan tashkil topgan. Ularning mahsulot tarkibida ko‘p
miqdorda to‘planishiga tuproqda namlikning yetarli bo‘lishi kat-
ta ahamiyatga ega.
Mahsulot tarkibida oshlovchi moddalar 14 % dan kam
bo‘lmasligi kerak.
Ishlatilishi.
Burishtiruvchi va qon oqishini to‘xtatuvchi vo-
sita sifatida me’da-ichak kasalliklarida (enterokolit va ich
ketganda) hamda qon tupurishda va ginekologiya amaliyotida
qon oqishini to‘xtatish uchun ishlatiladi.
Dorivor preparatlari.
Qaynatma. Mahsulot ich ketganda
ishlatiladigan choy-yig‘malar tarkibiga kiradi.

---

300