Farmokognoziya oxiri p65

Geografik tarqalishi.
O‘simlik keng tarqalgan bo‘lib, cho‘l va
yarimcho‘l tumanlaridan tashqari hamma yerda uchraydi.
Qirqbo‘g‘im o‘simligi ariq bo‘ylarida, qumli o‘tloqlarda,
butalar orasida, o‘rmonlarda va ekinzorlarda o‘sadi.
Mahsulot tayyorlash.
Yoz oylarining o‘rtalarida o‘simlikning
yerustki qismi, yozgi, spora hosil qilmaydigan poyasi yerdan 5
sm balandlikda o‘rib olinadi. Havo kirib turadigan soya yerda yoki
quritgichda 40—50°C da quritiladi.
Mahsulotning tashqi ko‘rinishi.
Tayyor mahsulot o‘simlik-
ning yerustki qismidan tashkil topgan. Poyasi qattiq, bo‘g‘imli,
6—18 qirrali, uzunligi 30 sm bo‘lib, bo‘g‘im oraliqlarining ichi
kovak. Poya bo‘g‘imlaridan to‘p-to‘p shoxchalar o‘sib chiqadi
va halqa shaklida bo‘g‘imni o‘rab oladi. Shoxchalari bo‘g‘imli,
to‘rt qirrali, yuqori tomonga qarab qiyshiq yo‘nalgan. Barg
yaxshi taraqqiy etmagan, reduksiyalangan, tangachasimon,
poya bo‘g‘imlarida tagi bilan doira shaklida o‘rnashib, naycha-
simon qin hosil qiladi. Qinning tishchalari qora-qo‘ng‘irrangli,
o‘tkir uchli, uchburchak-lansetsimon bo‘lib, 2—3 tasi bir-biri
bilan birlashgan (shoxchalarini ko‘chirib olgandan so‘ng ko‘ri-
nadi). Shoxchalaridagi qin tishchasi pardasimon, uzun o‘tkir
uchli (uchi shoxchaga yopishmagan), yashil rangli.
Mahsulot yashil-kulrang tusli bo‘lib, hidsiz, nordonroq
mazasi bor.

---

283
Dala qirqbo‘g‘imi o‘simligi boshqa turlaridan o‘ziga xos
quyidagi belgilari bilan farq qiladi:
1. Yozgi yashil rangli poyasida spora hosil qiluvchi boshog‘i
bo‘lmaydi.
2. Shoxlari qayta shoxlanmaydi, faqat yuqoriga qarab yo‘-
nalgan bo‘ladi, ichi kovak bo‘lmaydi.
Ishlatilishi.
Qon aylanishi yetishmovchiligida, siydik pu-
fagi yallig‘lanishida va siydik yo‘llari kasalligida siydik haydovchi
vosita sifatida, o‘pka sili kasalligining silikat kislota alma-
shinuvining buzilishiga bog‘liq ba’zi formalarini davolashda,
shuningdek, bachadondan qon oqqanda va bavosil kasalligida
qon to‘xtatuvchi sifatida ham ishlatiladi.
Dala qirqbo‘gimi o‘simligi buyrakning ba’zi kasalliklarida
(nefrit, nefroz va nefrozo-nefrit) iste’mol qilinmaydi.