Farmakologiya

apomorfin gidroxlorid kiradi. Preparat qustirish markazini
qo‘zg‘aydi. Bundan tashqari, preparat MNÒ ning bir qancha
markazlarini susaytiradi. Òa’siri 2—15 daq.da boshlanadi. Nojo‘ya
ta’siri: nafas sustlashishi, arterial giðotoniya, uyquchanlik,
nevrologik buzilishlar, allergik reaksiyalar bilan namoyon bo‘li-
shi mumkin.
Ikkinchi guruhga mis sulfat va rux sulfat preparatlari kiradi.
Ular ma’lum dozada (osh qoshiqda) ichilsa, me’da shilliq
pardasini qitiqlaydi va hosil bo‘lgan impulslar qusish markazini
reflektor yo‘l bilan qo‘zg‘atib, qayt qildiradi.
Bulardan tashqari, iðekakuana ildizidan tayyorlangan qay-
natma,  termopsis o‘tidan tayyorlangan damlama katta dozalarda
va osh tuzining yuqori konsentratsiyali eritmasi ham shu usulda
ta’sir ko‘rsatadi. O‘simlik preparatlari kichik dozada balg‘am
ko‘chiruvchi dori vositalari sifatida ham qo‘llaniladi.
Qustiruvchi moddalar tibbiyot amaliyotida kam ishlatiladi. Faqat
zaharlanish hollarida me’dadan zaharli moddani chiqarib yuborish
maqsadida berilishi mumkin. Refleks yo‘l bilan qustiruvchi

---

249
moddalarni qayta-qayta qo‘llash me’da shilliq pardasining zarar-
lanishiga olib kelishi mumkin. Shuning uchun   ularni (rux sulfat,
mis sulfat) uch qoshiqdan ortiq berish taqiqlanadi.
Zaharlanishda, me’daosti bezi va buyrak kasalliklarida,
homiladorlikda, kuchli radiatsiya ta’sirida, antiblastom prepa-
ratlar qo‘llanilganda, tebranish va chayqalish natijasida ko‘pin-
cha qusish yuz beradi. U uzoq vaqt davom etsa, tana suv
yo‘qotib, alkaloz, giðokaliyemiya holatlari kuzatilishi mumkin.
Bunday holatlarda qusishga qarshi preparatlar tavsiya etiladi.
Qusishga qarshi preparatlar turli farmakologik guruhga mansub.
Vestibular apparatining qo‘zg‘aluvchanligi yuqori bo‘lgan
odamlarga  skopolamin saqlovchi preparatlar tavsiya etiladi.
„Aeron“ tabletkalari shunday vositalardan hisoblanib, samolyot
yoki kemaga chiqishdan 30—60 daq. oldin ichiladi. Òa’siri 6
soatgacha davom etadi. Allergiyaga qarshi ishlatiladigan
antigistamin vositalar — diðrazin va dimedrol, ayniqsa, dengiz
kasalligida samaralidir. Neyroleptiklar — fenotiazid unumi
bo‘lgan  etaperazin, triftazin, butiferon unumlaridan galoperidol
„qusish markazi“ retseptorlarini bloklab, qusishni to‘xtatadi.
Bular trigger zonasiga ta’sir etuvchi vositalar keltirib chiqar-
gan qusish, homiladorlik toksikozida, nur kasalligida, jarrohlik
amaliyotidan keyingi davrdagi qusishda samara beradi. Saraton
kasalligi bilan og‘rigan bemorlarni kimyoterapiyasida bo‘ladigan
qusishda  trapisetron  va  vondanestron  preparatlari qo‘llaniladi.
Metoklopramid  (Metoclopramidum) dofaminolitik ta’sirga
ega. O‘sish markazini susaytiradi. Yuqori faollikka ega preparat.
Preparat tez so‘riladi, 40—120 daq.da qonda maksimal
konsentratsiya hosil qiladi. 10 mg dan tabletka holida va ampulada
(2 ml) ishlab chiqariladi.
Nojo‘ya ta’siri:  ekstrapiramidal buzilishlar, uyquchanlik,
quloq shang‘illashi, og‘iz qurish holatlari kuzatilishi mumkin.
Anestezin  mahalliy anestetik, qusishga qarshi ta’sir ko‘rsa-
tadi. Òil va me’da shilliq pardasida joylashgan retseptorlar sezgir-
ligini kamaytiradi. 0,3 g dan tabletka holida ishlab chiqariladi.