Farmakologiya

Gijjalarga qarshi dori vositalari
Gijjalar ichakda va boshqa tana a’zolarida har xil xastaliklar
keltirib chiqaradi. Kamqonlik, tananing ozib ketishi, toshma
toshishi, allergiya holati, asab tizimining buzilishi, qabziyat,
avitaminoz va hokazolar shular jumlasidandir. Gijjalarning
tanada bo‘lishi — gelmintoz hozirgi vaqtda, ayniqsa, tropik

---

346
iqlimli mamlakatlarda juda keng tarqalgan. Gelmintlar ko‘p
hujayrali tekinxo‘r jonivorlar bo‘lib, ular, asosan, uch xil
ko‘rinishda bo‘ladi: dumaloq, yassi gijjalar hamda so‘rib
oluvchilar. Dumaloq gelmintlarga ichak nematodalari (aska-
ridalar, ostritsalar, vlasoglavlar), yassi gijjalarga sistodalar
(ho‘kiz, cho‘chqa va karlik sepenlar) kiradi. Gelmintlarning 160
ga yaqin turi mavjud. Bizning hududda uchraydigan gijjalar turi
esa 60 ga yaqin.
Gelmintlar tanada joylashishiga qarab ikki guruhga bo‘linadi:
ichakda va ichakdan tashqarida joylashadigan gijjalar.
Ularni yo‘qotishda qo‘llaniladigan preparatlarga quyidagi
talablar qo‘yiladi:
— preparatlarning ta’sir doirasi keng bo‘lishi;
— preparatning davo qilish samarasi bir marta berilganida
yuqori darajada bo‘lishi;
— bemorning tayyorgarligisiz (surgi dorilar, klizma,
parhez va boshqalar) berilishi;
— makroorganizmga zararsiz bo‘lishi kerak. Hozirgi vaqtda
antigelmint preparatlarining ko‘pchiligi ushbu talablarga javob
bermaydi. Mazkur dorilar, asosan, gijjalarning turiga qarab
tanlab ta’sir ko‘rsatadi. Shuning uchun ularga davo qilishdan
oldin gijjaning turini aniqlash talab qilinadi.
Antigelmint (gijjalarga qarshi) preparatlarning aksariyati
gijja mushaklarini bo‘shashtiradi, ayrimlari esa aksincha,
kuchli qisqartiradi. Natijada gijjalar ichak devoriga yopisha
olmaydi va najas bilan chiqib ketadi. Qator preparatlar gijjalar
tanasidagi modda almashinuvini buzadi yoki ularda narkoz
holatini keltirib chiqaradi, ayrim antigelmintlar gijjaning
sirtqi qavatini yemirib, ularni ichakdagi proteolitik fermentlar
ta’siriga chidamsiz qilib qo‘yadi.