Farmakologiya

Gormonal va antigormonal vositalar. Ayrim gormonlar
(asosan, jinsiy endokrin bezlar) blastomaning o‘sishini
tezlashtiradi. Masalan, ko‘krak bezining rak kasalligi estrogen
gormonlari ta’sirida tezlashsa, prostata bezi rakini androgen
gormonlar zo‘raytiradi. Ushbu blastomalar gormonlarga bog‘liq
o‘smalar deyiladi. Ularning o‘sishini qarama-qarshi jinsiy
gormonlar bilan to‘xtatish mumkinligi aniqlangan. Bunda
blastomalar tabiiy stimulatorlardan mahrum bo‘ladi. Bemorlarni
bu usulda davolashning kamchiligi estrogen preparatlarni
olayotgan erkaklarda ayollarga xos jinsiy belgilar (femini-
zatsiya), androgen gormonlar qabul qilayotgan ayollarda esa
ikkilamchi erkaklik jinsiy belgilari (virilizatsiya) paydo bo‘li-
shidir. Shu sababli asoratlari uncha sezilarli bo‘lmaydigan
preparatlar yaratilgan. Ular jumlasiga fosfoestrol, xlortrianizen,
estrodurin, medrosteron va boshqa preparatlar kiradi.
Umuman olganda, gormonal preparatlarning blastomalarga
ta’siri vaqtinchalik bo‘lib, bu, asosan, shishning o‘sishini
vaqtincha to‘xtatishi, tana intoksikatsiyasining kamayishi bilan
namoyon bo‘ladi. Metastazlar paydo bo‘lganda esa ular kor
qilmaydi. Antiblastom preparatlari sifatida kortikosteroidlar va
AKÒG (adrenokortikotrop gormon) ishlatiladi, chunki ular
oqsil sintezini sekinlashtiradi, intoksikatsiyani kamaytiradi.
Boshqa antiblastom preparatlar ta’sirini kuchaytiradi, aso-
ratlarni (qayt qilish, intoksikatsiya) kamaytiradi. Kortiko-
steroidlar, ayniqsa, qon ishlab chiqarish to‘qimasining o‘sma
kasalligida (o‘tkir leykoz) kor qiladi. Ular ta’sirida o‘tkir
leykozning klinik belgilari 5 oydan 1 yilgacha bo‘lgan vaqt ichida
yo‘qoladi. Shu maqsadda ko‘pincha kortizon, prednizolon va
AKÒGdan foydalaniladi.
Antiblastom preparatlarni katta dozada ishlatish tavsiya
etilmaydi, chunki ularning ta’siri o‘smaning negiziga emas,
ko‘proq metastazlarga qaratilgan bo‘ladi. Shuning uchun ham
ushbu preparatlar blastomalarga davo qilishda ishlatiladigan
boshqa usullarga (jarrohlik va nurlantirish) qo‘shimcha sifatida
buyuriladi. Barcha davo usullarini bir yo‘la qo‘llash kasallikning
I—II bosqichlarida ijobiy natijalar beradi.

---

361