Farg’ona davlat unversiteti filologiya fakulteti o’zbek tili yo’nalishi 20. 92- guruh talabasi zuhra zaynobiddinoaning kompyuter lingvistikasi fanidan tayyorlagan

Шу туфайли «Узбек тили грамматикаси. I том, Мор­

фология» китобида ўзбек тилшунослиги тарихида илк бор

сўз ясалиши масаласи проф. А. Ғуломов томонидан алоҳи-

да бўлим сифатида ўрганилди

А. Ғулом асос солган сўз ясалиши назариясини акад.

А. Ғулом асос солган сўз ясалиши назариясини акад.

А. Ҳожиев янги чўққига олиб чикди1. У А. Ғуломов йўл

қуйган айрим ноаникдикларни бартараф қилишга ҳара-

кат қилди. Хусусан, сўзнинг морфемик ва морфологик ту­

зилиши бўйича йўл қўйилган ноаникдикка бар\ам берди.

Муаллиф сўзнинг морфемик тузилиши деганда, унинг неча

маъноли қисмлардан — морфемалардан иборат эканлиги­

ни, сўзнинг морфологик тузилиши деганда эса, унинг

форма ясашга асос бўлган ва форма ясовчи қисмини, яъни

икки қисмни назарда тутиш лозимлигини таъкидлайди. Бу

жиҳатдан А. Ҳожиев сўзнинг морфологик тузилиши билан

сўз ясалиш тузилиши ўртасида қандайдир яқинликни кўра-

ди. Ҳар иккиси қам икки таркибий қисмдан —ясашга асос

ва ясовчи қисмдан ташкил топади.

.Лекин улар ясовчи-

• .Лекин улар ясовчи-
• нинг нима ясашга кўра фарқланишини таъкидлайди:
• сўзнингянги шаклини ҳосил қилса шакл ясовчи, бирлек-
• семадан янги лексема ҳосил қилса, сўз ясовчи деб қарай-
• ди. Шунга кўра морфологик тузилиш қисмлари билан сўз
• ясалиши тузилиши қисмларини ҳам ўзига хос номлайди:
• шакл ясашга асос+шакл ясовчи+янги сўз шакли; сўз ясаш­
• га асос+сўз ясовчи+янги сўз (янги лексема). Ана шу асос­
• да морфология ва сўз ясалишини бир-биридан фаркдайди.
• Шакл ясалиши «морфология»нинг, сўз ясалиши эса «сўз
• ясалиши» бўлимининг объекти саналади.

• Энг аввало, сўзнинг энг кичик маъноли қисми тушун­
• часи пайдо бўлди ва ана шу лингвистик тушунчани мах­
• сус атама билан аташ эҳтиёжи туғилди. Натижада проф.
• А. Ғуломов узбек тилшунослиги тарихида илк бор Бодуэн
• де Куртенэ томонидан энг кичик маъноли бирликни ифо­
• далаш учун қулланган морфема атамасини олиб кирди.
• Тилшунослик фан сифатида шаклланган даврдан тор­
• тиб то системавий-структур тилшунослик пайдо бўлгунга
• қадар, яъни антик даврдан XX асрнинг биринчи чорагига
• қадар булган даврда асосий тил бирлиги сифатида сўзни
• эътироф этиш, қолган барча бирликларни суз асосида
• изохдаш анъанага айланган эди.

O'zbek tilshunosligida morfalogiya bóyicha qilingan ishlar tahlili.