Ўзбекистонда меҳнат фаолиятининг сифати ва миқдорини баҳолашда “самарадорликнинг муҳим кўрсаткичлари” (kpi) асосида баҳолаш тизимининг ўрни ва ахамияти

Очилов Акрам Одилович, Қарши давлат университети “Иқтисодиёт” кафедраси доценти, иқтисодиёт фанлари доктори. Телефон: [phone]; э-маил: акрам.оо@маил.ру
Ғаниев Шахзод Шухрат ўғли, ҚарДУ “Инсон ресурслварини бошқариш” магистратура мутахассислиги 1-босқич магистранти. Телефон: [phone]; э-маил: шахзодганиев46@гмаил.cом
ЎЗБЕКИСТОНДА МЕҲНАТ ФАОЛИЯТИНИНГ СИФАТИ ВА МИҚДОРИНИ БАҲОЛАШДА “САМАРАДОРЛИКНИНГ МУҲИМ КЎРСАТКИЧЛАРИ” (KPI) АСОСИДА БАҲОЛАШ ТИЗИМИНИНГ ЎРНИ ВА АХАМИЯТИ
Юртимизда кундан-кунга ривожланиш суратлари тезлашиб деярли ҳар бир соҳага рақамли техналогиялар билан ишлаш, инновацион тизимлардан самарали фойдаланиш кириб бормоқда. Бу эса юртимиз дунёдаги ривожланган мамлакатлар тажрибасини, улардаги малакаларни, илмий ютуқларини тезлик билан ўзлаштираётганлигини англатади.
Сўнгги йилларда юртимизда меҳнатни илмий ташкил этиш, инсон ресурсларини стратегик режалаштирган ҳолда самаради бошқариш йўналишида бир қатор илмий изланишлар, инновациялар, фан ютуқларини кенг миқёсда қўллаш ишлари тобора жадаллашиб бормоқда. Бу йўналишда илмий ходимлар салоҳиятини оширилишига ҳукумат томонидан катта эътибор қаратилмоқда. Бунинг сабабини шундай изоҳлаш мумкинки, ривожланаётган давлатлар қаторига кирувчи Ўзбекистон давлати ҳар соҳада ижобий ислоҳотларни амалга оширар экан, энг аввало шу юртдаги яшаётган инсонларни бошқача қилиб айтганда халқнинг манфаатларини кўзлаш, аҳоли муаммоларини ҳал этишни бош мақсад сифатида кўради.
Ўзбекистон Республикаси давлат статистика қумитасининг¹ маълумотларига кўра 2020 йил якунларига кўра юртимиз аҳолисининг 10,5 фоизи ишсиз деб эътироф этилган (жами аҳоли сони ўша даврда 33905,2 минг киши) 13236,4 минг киши иқтисодиётда банд аҳоли қатламига мансуб деб келтирилган. Демак ютимизда ишсизлик даражаси сезиларли даражада. Ушбу муаммоларни ҳал этилиши учун юртимизда меҳнат муносабатлари тизимини янги босқичга олиб чиқишимиз, мазкур соҳага ривожланган давлатлар тажрибасини ўзлаштирган ҳолда ўз миллий тажрибаларимизни яратиш ва кенг миқёсда қўллашимиз лозим бўлади.
Инсон ресурсларини стратегик режалаштириш соҳасида меҳнатни тўғри тақсимлаш, меҳнатни тўғри баҳолаш, меҳнатни самарали ташкил этиш, инсон ресурсларидан самарали фойдаланиш масалалари ғоятда долзарб ахамият касб этади. Мазкур юқоридаги фикрларни инобатга олган ҳолда ушбу мақолада меҳнат фаолиятининг сифати ва миқдорини баҳолашда “Самарадорликнинг муҳим кўрсаткичлари” (KPI) асосида баҳолаш тизими ҳамда уни юртимизда қўллашнинг ўрни ва аҳамияти тўғрисида сўз юритилади.
“Самарадорликнинг муҳим кўрсаткичлари” (KPI) - асосий меҳнат самарадорлиги кўрсаткичи бўлиб, муайян мақсад учун вақт ўтиши билан меҳнатнинг миқдорий ўлчовини англатади. KPIлар жамоалар учун мақсадларни, тараққиётни ўлчаш учун муҳим босқичларни ва ташкилот бўйлаб одамларга яхшироқ қарорлар қабул қилишга ёрдам берадиган тушунчаларни тақдим этади. Молия ва кадрлар бўлимидан маркетинг ва сотишгача, асосий самарадорлик кўрсаткичлари бизнеснинг ҳар бир соҳасини стратегик даражада олдинга силжитишга ёрдам беради.²
KPI - бу сизнинг стратегик бизнес натижаларига максимал та'сир ко'рсатиш учун кузатишингиз керак бо'лган асосий мақсадлардир. KPIлар стратегиянгизни қўллаб-қувватлайди ва жамоаларингизга муҳим нарсаларга эътибор қаратишларига ёрдам беради. Асосий самарадорлик ко'рсаткичига мисол "ойига янги мижозларга мо'лжалланган".
Ко'рсаткичлар сизнинг KPIларингизни қо'ллаб-қувватлайдиган кундалик бизнес фаолияти муваффақиятини о'лчайди. Улар сизнинг натижаларингизга та'сир қилса-да, улар энг муҳим чоралар эмас. Ба'зи мисоллар орасида "ойлик до'кон ташрифлари" ёки "оқ қог'озни юклаб олиш" мавжуд.
KPI турлари
Асосий ишлаш ко'рсаткичлари ко'п та'мга эга. Ба'зилари мақсадга нисбатан ойлик муваффақиятни о'лчаш учун фойдаланилса, бошқалари узоқ муддатли э'тиборга эга. Барча KPIларнинг умумий томони шундаки, улар стратегик мақсадларга бог'ланган. Бу эрда KPI нинг энг кенг тарқалган турларининг умумий ко'риниши.