Фаолиятнинг барча соҳаларидаги мутахассисларнинг касбий тайёргарлиги даражасини ошириш мамлакат ижтимоий-иқтисодий ривожланишининг етакчи шартидир

Фаолиятнинг барча соҳаларидаги мутахассисларнинг касбий тайёргарлиги даражасини ошириш мамлакат ижтимоий-иқтисодий ривожланишининг етакчи шартидир. Умумтаълим мактаблари, коллежлар ва олий ўқув юртларида ўқув жараёнининг самарадорлиги ўқитувчиларнинг малакаси билан боғлиқ. Экологияни ажралмас илмий ва ўқув фани сифатида кўриб, келгуси авлодларга экологик таълим ва экологик тарбия беришда ўқитувчиларнинг алоҳида ўрни ва уларнинг касбий-педагогик экологик тайёргарлигини сифат жиҳатидан ошириш муҳимлигини таъкидлаш зарур. Педагогика олий ўқув юртлари талабалари ўртасида экологик тарбия жараёнини ташкил этишнинг асосий йўналишлари муаммосини жуда долзарб қилиб қўяди. материаллар. Мақолада бўлажак ўқитувчининг касбий тайёргарлигининг умумий тизимида экологик тарбия аҳамиятининг концептуал ва услубий асослари келтирилган. Интеграл, шахсга йўналтирилган ва синергетик ёндашувлар асосида экологик тарбия жараёнини амалга ошириш алгоритми яратилди; мақсад ва вазифалар шакллантирилади; экологик тарбиянинг тамойиллари ва вазифалари очилади ва асосланади; асосий компетенсиялари очиб берилади. Тадқиқот усуллари: илмий-услубий адабиётларни таҳлил қилиш, табиатни муҳофаза қилиш фаолиятини умумлаштириш соҳасидаги мутахассис-амалиётчиларнинг илғор педагогик тажрибаси, педагогик експеримент, тест, математик статистика усуллари. натижалар. Педагогик експеримент натижалари экологик тарбиянинг яратилган методологиясининг самарадорлигини кўрсатди. тарбиявий фаолият воситалари, усуллари, шакллари, унинг даражасини шарт қилувчи шарт-шароитлар ва омилларни ўз ичига олади. Экологик тарбия самарадорлигининг назарий асосланган ва експериментал текширилган кўрсаткичлари педагогика олий ўқув юртлари талабаларининг касбий тайёргарлик даражасини оширишни исботловчи натижаларни баҳолашга ёрдам беради. Хулоса. Экологик тарбия олий ўқув юртидаги ўқув жараёнининг муҳим таркибий қисми бўлган экология соҳасида бўлажак ўқитувчининг касбий тайёргарлиги даражасини оширишнинг енг муҳим шартларидан биридир. Экологик тарбия инсон ва атроф-муҳит ўртасидаги муносабатларни уйғунлаштиришдан иборат; инсоннинг ҳаёт сифатини белгилайдиган табиатнинг бир қисми сифатида ўзини ўзи англаши; бир киши табиат ҳолати учун жавобгарликни шакллантириш. У атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, унинг маънавий ва моддий қадриятларини замонавий сивилизация шартлари сифатида ўзлаштириш бўйича ўз бурчларини чуқур англаш орқали педагогик таъсир субъектининг ақлий дунёқарашини кенгайтириш ва бойитишдан иборат бўлган экологик тарбиянинг ривожланувчи функциясини исботлайди. сақлаш ва янада ривожлантириш.
Таянч иборалар: касбий тайёргарлик, экологик тарбия, табиатни муҳофаза қилиш фаолияти, баҳолаш мезонлари, педагогик експеримент.
Россия Федерацияси Президентининг атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва мамлакатнинг барқарор ривожланиши тўғрисидаги фармони, "Россия Федерациясининг экологик доктринаси" ва
экология соҳасидаги бошқа қонунлар, деб ҳисоблансин
экологик таълим учун ижтимоий буюртма, таъминлаш экологик дунёқараши, экологик онг ва экологик маданияти юксак шахсни шакллантириш. Илмий ва илмий-методик адабиётлар таҳлили шуни кўрсатдики, жамият тараққиётининг ҳозирги босқичи одамларнинг экология соҳасидаги онги даражасининг пастлиги,
истеъмолчиларнинг табиатга муносабати устунлигидан далолат беради. Россия Фанлар академиясининг Социология институти ва Галлан институти (1999) томонидан олиб борилган тадқиқотлар натижалари шуни кўрсатдики, экологик муҳитнинг шаклланиш даражаси.
россия Федерацияси аҳолисининг онги ривожланган мамлакатлардаги ўртача даражадан анча паст; Катта ёшдаги аҳолининг қарийб 90% атроф-муҳит масалалари бўйича оммавий ахборот воситаларига қизиқиш билдирмайди [4, 5].
тенденциясини шакллантириш
атроф-муҳит нуқтаи назари,
экологик маданият давлат декларацияси билан ифодаланади
атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, экология соҳасидаги маънавий ва моддий қадриятларни ўзлаштириш учун истеъмолчиларнинг атроф-муҳитга муносабатини ўзгартириш зарурати. Бу жамиятнинг ташқи дунё билан муносабатлари табиатини истеъмолчидан табиатни муҳофаза қилиш хусусиятига тубдан ўзгартиришга тайёр эмаслигидан далолат беради; жонлантириш зарурати
маҳаллий тизимнинг барча қисмларида экологик таълимга қаратилган мақсадли тадбирлар
таълим [4, 5].
Ушбу ишнинг мақсади - бўлажак ўқитувчининг касбий тайёргарлиги тизимида экологик таълимнинг ўрни ва ролини назарий асослаш.
Вазифалар:
1. Экологик таълимга йўналтирилган бўлажак ўқитувчининг касбий тайёргарлиги жараёнини ташкил этиш алгоритмини ишлаб чиқиш.
2. Назарий жиҳатдан асослаш ва тажрибада текшириш
педагогика университети талабалари учун биз томонидан ишлаб чиқилган экологик таълим усулининг самарадорлиги.
Материал. Экологик таълим тизимининг мазмунини таҳлил қилиш унинг муҳим таркибий қисмларидан бири экологик таълим эканлигини кўрсатди. И.Р.нинг тадқиқот маълумотлари. Колтунова, 1996, самарадорлигини кўрсатди
экологик таълим касбий, педагогик, экологик компетенция билан белгиланади
университет ўқитувчилари, таркибига қуйидагилар киради:
- атроф-муҳитни муҳофаза қилишни таъминлаш бўйича давлат сиёсатининг асосий йўналишларини билиш;
- жаҳон экологик инқирозининг сабаблари ва уни бартараф этиш йўлларини ўзлаштириш;
- мамлакатнинг барқарор ижтимоий-иқтисодий ривожланишининг шарти сифатида аҳолининг экологик таълими муҳимлигини англаш;
- экологик тарбиянинг самарали воситалари, усуллари ва шаклларидан фойдаланиш;
- атроф-муҳит ҳолати учун шахсий жавобгарликни англаш.
Туйғуларнинг намоён бўлиш хусусияти тарбия даражасининг кўрсаткичларидан биридир. Вайрон бўлган табиий объектларга бефарқ муносабатда бўлиш истеъмолчининг атроф-муҳитга муносабати устунлигидан далолат беради. Фикрлаш жараёнларининг таъсири унинг ҳиссийлик даражаси билан боғлиқ. Ҳиссий жиҳатдан
ҳиссий соҳа мураккаб, ранг-баранг мазмунга эга бўлиб, у нафақат субъектнинг маълум бир лаҳзадаги ёки ҳозирги вазиятдаги ҳолатини, балки унинг маълум бир даврдаги ривожланиш йўналишини ҳам акс еттиради [9]. Бу сизга бир қатор функцияларни аниқлаш имконини беради, уларнинг асосийлари:
- когнитив - психо-емоционал ҳолатнинг атроф-муҳит параметрларига боғлиқлигини аниқлаш;
- реабилитация - табиат билан мулоқот қилиш жараёнида саломатлик кўрсаткичларини яхшилаш ҳақида хабардорлик;
- тарбиявий - атроф-муҳит ҳолати, уни муҳофаза қилиш зарурати учун жавобгарликни шакллантириш;
- естетик - ёруғлик, ранг ва табиий объектлар шаклларининг оптимал комбинацияси таъсирида гўзаллик туйғусини шакллантириш.
Ижобий психо-емоционал фон табиатнинг маънавий ва моддий қадриятларини ўзлаштириш учун зарур шарт-шароитларни яратади, экологик таълим воситаларидан бири бўлиб, унинг асосий вазифаси шахсий ривожланиш тизими сифатида ҳаётий қадриятлар йўналишларини шакллантиришдир. ва такомиллаштириш мақсадлари. Табиат билан мулоқот қилиш ва ўзаро таъсир қилиш учун кенг имкониятлар яратади
ўз-ўзини намоён қилиш, ўзини намоён қилиш ва ўзини ўзи билиш, бу касбий фаолият майдонини сезиларли даражада кенгайтиради.
педагогик экологик
ўқитувчининг фаолияти. Шахсий қадрият йўналишлари атрофдаги табиатнинг таъсири тўғрисида махсус билимлар тизимини ўзлаштириш жараёнида шаклланади:
-шахснинг маънавий, ахлоқий ва жисмоний ҳолати тўғрисида;
- ҳаёт сифатининг атроф-муҳит параметрлари ҳолатига боғлиқлигини англаш;
- глобал экологик инқирознинг юзага келишига сабаб бўлган одамларнинг атроф-муҳитга ҳалокатли таъсирининг моҳиятини тушуниш бўйича.
Даражани кўтариш
касбий ва педагогик экологик тайёргарлик
экологик таълимни унинг ажралмас таркибий қисми сифатида идрок этишга ёрдам беради, имкон беради
бўлажак ўқитувчининг шахсий қадриятлари тизимини қайта қуриш; табиат билан ўзаро муносабатларнинг ижтимоий жиҳатдан белгиланган стандартларини унинг сақланишини таъминлайдиган хатти-ҳаракатлар нормалари ва қоидалари конструкцияси сифатида ўзлаштириш.
Тизим-синергетик методология ва ижтимоий-педагогик дизайн келажакдаги ўқитувчининг касбий тайёргарлиги тизимида экологик таълимнинг ўрнини аниқлашга ва касбий фаолиятни ташкил этиш алгоритмини ишлаб чиқишга имкон берди.
Экологик таълимга йўналтирилган педагогика университети талабаларини тайёрлаш (1-расм).
Ушбу елементларнинг комбинацияси вазиятнинг пайдо бўлиши учун шароит яратади
самарадорлигини оширишга қаратилган педагогик тизимни қуриш орқали уни ҳал қилиш йўлларини аниқлаш зарурати
экологик тарбия бўйича вазифалар мажмуасини амалга ошириш орқали бўлажак ўқитувчиларни касбий-педагогик экологик тайёргарлиги. Махсус адабиётлар, бизнинг материаллар таҳлили
Ўз тадқиқотлари шуни кўрсатдики, экологик таълимнинг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат:
- бўлажак ўқитувчининг болалар, ўсмирлар ва ўқувчиларнинг экологик таълимини ташкил этишга мотивацион тайёрлигини таъминлаш;
- педагогика олий ўқув юртида ўқув жараёнини методик таъминлаш самарадорлигини ошириш;
- давлат таълим тизимининг барча қисмларида экологик таълимнинг узлуксизлиги шартларини аниқлаш;
- экологик таълим натижаларини прогнозлаш, унинг тўғрилиги университетда ўқув жараёнини ташкил этишда қўлланиладиган воситалар, усуллар, шакллар ва шартларни тузатиш имкониятини белгилайди.
1-расм - Атроф-муҳитга йўналтирилган бўлажак ўқитувчининг касбий-педагогик экологик тайёргарлиги жараёнини ташкил этиш алгоритми
тарбия
Экологик таълим натижаларини башорат қилиш самарадорлиги бир қатор омиллар билан боғлиқ: бу жараённинг таркибий мураккаблиги, унинг мазмунини ташкил етувчи елементларнинг кўплиги; кўп даражали
улар ўртасидаги муносабатлар;
экологик таълимнинг мақсад ва вазифаларининг воситалар, усуллар, ташкил этиш, шарт-шароитларни танлаш, объектив баҳолаш мезонларини ишлаб чиқиш ва бошқалар билан ўзаро боғлиқлиги.
Бўлажак ўқитувчининг касбий-педагогик экологик тайёргарлигига эътибор қаратилган
экологик таълим,
ижтимоий аҳамиятга эга шахсий хусусиятларни моделлаштириш сифатида қаралади;
экологик билимлар тизимлари, амалий экологик фаолият қобилиятлари ва малакалари. Назарий модел экологик таълимни фаолиятнинг бошқа соҳаларидан: таълим, илмий, ижтимоий, маданий соҳалардан ташқарида кўриб чиқиш мумкин эмаслиги сабабли алоҳида аҳамиятга эга. Бу экологик таълимнинг мақсадлари, вазифалари, функциялари ва тамойилларини ишлаб чиқишни талаб қилади, уларни билиш имкон беради
касбий жараённи бошқариш механизмини белгиланг
педагогика университети талабаларининг педагогик экологик тайёргарлиги. Фалсафа, экология, педагогика, илмий тадқиқотлар натижаларини қиёсий таҳлил қилиш ва умумлаштириш,
психология, шунингдек, тадқиқотимиз маълумотлари экологик таълим тамойилларини аниқлашга имкон берди:
- узлуксизлик ва индивидуаллаштириш;
-муаммо-мақсадли ориентация юқори даражага еришиш
касбий ва педагогик экология соҳасидаги компетенция
фаолият;
- табиат билан ўзаро муносабат соҳасида миллий анъаналарга йўналтириш ва уларга таяниш.
Экологик таълим жараёнини тизимли-структуравий таъминлаш фойдаланиш билан боғлиқ
кўп ўлчовли таҳлил интегратив, шахсий-
фаолият, синергетик ва бошқа ёндашувлар. Бу муносабатларни ҳисобга олган ҳолда ўрганилаётган жараённи кўриб чиқишга имкон беради
унинг турли таркибий қисмлари ва елементларининг ўзаро боғлиқлиги. Интеграл ёндашув таълим ва тизим елементларини қўллашнинг ҳар томонлама характерини таъминлайди
мақсадни амалга оширишга қаратилган таълим жараёни. Ушбу ёндашув биз томонидан ишлаб чиқилган методологияни киритишга ёрдам беради
педагогика университетининг таълим муҳитида талабаларнинг экологик таълими.
Синергетик ёндашув жараёнларни ўрганишга асосланган
ижтимоий, ижтимоий ва табиий ҳодисаларни ўз-ўзини ривожлантириш ва ўз-ўзини ташкил этиш. Синергетикада систематик ёндашиш, кибернетика ва бошқа билимлар ғоялари қадимдан то ҳозирги замон ижтимоий тараққиёт босқичигача амалга оширилади. Синергетик ёндашув табиатдан ўрганишни талаб қилади; асосий тадқиқот усуллари сифатида таҳлил, експеримент ва ҳоказолардан фойдаланади, методологик ва евристик йўналишда фарқланади, бу индивидуал онгнинг стереотипларини енгишга ёрдам беради,
тадқиқот ва амалий фаолиятда услубий йўналиш [1, 6, 9]. Ушбу ёндашув педагогика университетининг таълим тизимининг бошқа ижтимоий, давлат билан ўзаро таъсири усулларини аниқлаш ва улардан фойдаланиш имконини беради.
экологик ташкилотлар,
қўмиталар, марказлар; уларнинг ўзгарувчанлиги асосида биргаликдаги ривожланишнинг мумкин бўлган йўналишлари; атроф-муҳит параметрларининг ҳолати тўғрисида янги маълумотларни ўзлаштиришга асосланган фикр-мулоҳазаларнинг таъсирини ҳисобга олиш ва бошқалар.
Шахсий-фаолият ёндашувининг асосий ғояси - субъектни унинг фазилатлари, қобилиятлари, еҳтиёжлари очиб берадиган фаолиятга киритиш зарурати; индивидуал ривожланиш ва такомиллаштиришнинг истиқболлари ва асосий йўналишлари очилади. Амалий экологик фаолият кўникмаларининг этишмаслиги асосий ҳисобланади
экологик таълим учун тўсиқ.
Юқори ўзига хосликлар
касбий-педагогик таълим унинг мутахассис: ўқитувчини шакллантиришга қаратилганлигидан иборат
билан ўрта мактаб
касбий-педагогик (болаларга муҳаббат, сабр-тоқат, адолат ва бошқалар) ва шахсий (ҳалоллик,