Фаолиятнинг барча соҳаларидаги мутахассисларнинг касбий тайёргарлиги даражасини ошириш мамлакат ижтимоий-иқтисодий ривожланишининг етакчи шартидир

иСизга керак бўлган нарсани топа олмаяпсизми? Адабиёт танлаш хизматини синаб кўринг .
мустақиллик, меҳнацеварлик ва бошқалар) хоссалари.
Ўқитувчининг юқори даражадаги касбий-педагогик тайёргарлиги экологик билим ва экологик таълимни касбий фаолият майдонини кенгайтирувчи вектор сифатида ўзлаштириш учун камроқ вақт талаб этади.
Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бўйича ҳаракатлар кўникмаларини шакллантиришни таъминлайдиган атроф-муҳит билан ўзаро муносабатларнинг ўзига хос концепциясини ишлаб чиқиш орқали ўқитувчининг фаолияти.
шахсий, чуқур онгли позиция [2, 3, 8, 10].
"Профессионал" тушунчаси
Педагогик тайёргарлик» динамик бўлиб, бу замонавий жамиятнинг чуқур ўзгаришлари туфайли вақти-вақти билан такрорланади
сиёсий, иқтисодий,
ижтимоий ва экологик инқирозлар. Бу ўқитувчидан кўп қиррали билимлар тизимига эга бўлишни, касбий фаолият тажрибасини тўплаш ва тизимлаштириш қобилиятини талаб қилади; уни янги авлодларга ўтказишнинг конструктив шаклларини излаш ва улардан фойдаланиш. Ижтимоий тараққиётнинг ҳозирги босқичининг ўзига хослиги жамиятнинг кейинги ривожланишини таъминлашнинг мураккаб муаммоларини ҳал қилишда инсон, унинг ақл-заковати, маънавий-ахлоқий ривожланишининг ролини сезиларли даражада оширишдан иборат.
ЙУНЕСКО ва Европа Кенгашининг сиёсий ҳужжатларида касбий компетенсия
турли тадбирларда кўриб чиқилади: ижтимоий, маданий, экологик, сиёсий,
иқтисодий [4].
Ҳозирги босқичда
Ижтимоий ривожланиш учун малакали мутахассислар кўплаб ваколатларга эга бўлиши керак, жумладан:
- ҳаётий муҳим қарорларни муҳокама қилиш ва қабул қилишда иштирок этиш имконини берувчи ижтимоий-сиёсий; демократик институтларни ривожлантириш;
- ахборот, янги технологияларни ўзлаштиришга ҳисса қўшиш, уларнинг самарадорлигини таҳлил қилиш ва баҳолаш;
- тарбиявий, шахсий ҳаёт давомида ўз-ўзини тарбиялаш истагини рағбатлантириш;
- коммуникатив, мулоқотга бўлган еҳтиёжни аниқлаш, атрофдаги одамлар билан мулоқот қилиш, уларнинг интилишлари, қизиқишлари, еҳтиёжларини тушуниш кўникмаларини шакллантириш;
- жамиятда ўрнатилган хулқ-атвор нормалари ва қоидаларини, алоқа соҳасидаги маданий қадриятларни ўзлаштириш зарурлигини белгилайдиган тарбиявий. Бу таълимнинг таълим билан чамбарчас боғлиқлигидан далолат беради, чунки таълим ва тарбия жараёнларининг бирлигигина шахснинг ривожланиши ва такомиллашишини таъминлайди. Ўқитувчининг экология соҳасидаги юқори малакаси нафақат махсус билимларнинг, балки таълимнинг ҳам тегишли даражаси билан боғлиқ. Биз экологик таълимни “маънавий-ахлоқий ривожланишнинг махсус ташкил етилган мақсадли жараёни” деб ҳисоблаймиз
Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш тадбирларига бўлган еҳтиёжни янада барқарор ижтимоий-иқтисодий ривожланиш шарти сифатида амалга оширишга имкон берадиган шахс
жамият."
Демак, экологик таълим савияни оширишнинг енг муҳим шартларидан биридир
бўлажак ўқитувчининг экология соҳасида касбий тайёргарлиги муҳим таркибий таркибий қисмдир
университетдаги ўқув жараёни. Экологик самарадорлик
таълим ижтимоий-иқтисодий ва психологик-педагогик омиллар мажмуаси билан белгиланади (1-жадвал).
Тадқиқот мавзуси бўйича илмий ва илмий-методик адабиётларнинг таҳлили ўрнатиш зарурлигини кўрсатади ва
экология фани бўйича бўлажак ўқитувчиларнинг касбий тайёргарлиги даражасини оширишга қаратилган ўқув жараёнида тескари алоқадан фойдаланиш. Ушбу муаммони ҳал қилиш учун биз экологик таълим самарадорлигининг кўрсаткичларини ишлаб чиқдик, улардан фойдаланиш бизга аниқлаш имконини беради
ўқув жараёнини ташкил этиш воситалари, усуллари ва услубий техникаси, шакллари мажмуидан фойдаланишнинг мақсадга мувофиқлиги; педагогик шароитлар,
ишлашга таъсир қилади
ўқитувчилар ва талабаларнинг фаолияти
Тадқиқот мавзуси бўйича илмий ва илмий-методик адабиётларнинг таҳлили ўрнатиш зарурлигини кўрсатади ва
экология фани бўйича бўлажак ўқитувчиларнинг касбий тайёргарлиги даражасини оширишга қаратилган ўқув жараёнида тескари алоқадан фойдаланиш. Ушбу муаммони ҳал қилиш учун биз экологик таълим самарадорлигининг кўрсаткичларини ишлаб чиқдик, улардан фойдаланиш бизга аниқлаш имконини беради
воситалар, усуллар ва методик усуллар тўпламидан фойдаланишнинг мақсадга мувофиқлиги;
маълум бир йўналишда (2-жадвал).
ўқув жараёнини ташкил этиш шакллари; ишлашга таъсир қилувчи педагогик шароитлар
ўқитувчилар ва талабаларнинг маълум бир йўналишдаги фаолияти (2-жадвал).
Амалдаги кўрсаткичлар динамикасини тавсифловчи олинган маълумотларни таққослаш натижасида педагогик ўқув жараёнини ўтказиш жараёнида назорат ва експериментал гуруҳлар талабалари ўртасида экологик таълим даражалари аниқланди.
тажриба.
Но Кўрсаткичлар Баҳолаш мезонлари
н/а Паст Оʻрта Юқори
1 Экологик дунёқараш, экологик онг, экологик маданиятнинг шаклланиш даражаси
2 Экология соҳасида ўз қобилиятлари ва ўзини намоён қилиш имкониятларини таҳлил қилиш ва баҳолаш кўникмаларини шакллантириш.
3 Атроф-муҳит билан инсон муносабатларининг моҳиятини белгиловчи ахлоқий ва ҳуқуқий нормаларни билиш
1-жадвал – Экологик таълим самарадорлигини белгиловчи омиллар
педагогика университети талабалари
Ижтимоий-иқтисодий Психологик ва педагогик
- ўқитувчилик касбига бўлган талаб даражаси; - педагогик таълимни янада ривожлантириш тенденциялари; - педагогика университетининг моддий-техник базаси; - табиат билан муносабатлар ва ўзаро муносабатларнинг ахлоқий ва ҳуқуқий нормаларини ўзлаштириш даражаси; - бошқа ўқув фанлари: экология фалсафаси, экология иқтисодиёти, экология ҳуқуқи, антропология, тарихий экология ва бошқалар билан алоқа ўрнатиш - ўқитувчиларнинг малакаси; - университетнинг таълим муҳитини ташкил этиш; - бўлажак ўқитувчиларнинг касбий мотивациясини шакллантириш даражаси; - касбий тайёргарлик соҳасидаги университет анъаналари; - бошқа ўқув фанларидан фойдаланиш: экологик педагогика, экологик психология; - университет фаолиятининг бўлажак ўқитувчиларда экологик турмуш тарзини шакллантиришга қаратилганлиги.
2-жадвал - Экологик таълим самарадорлиги кўрсаткичлари
табиат
4 Табиатда ўз хатти-ҳаракатларини ва ҳаракатларини назорат қилиш кўникмаларини шакллантириш
5 Экологик турмуш тарзини шакллантириш зарурати
6 Табиатнинг маънавий ва моддий қадриятларини ўзлаштириш даражаси
7 Экологик фаолият мақсади, қизиқишлари, интилишлари ва идеалларининг шаклланиш даражаси
Кўрсаткичларнинг информационлиги келажакдаги ўқитувчиларга имкон берди
олинган маълумотларни қайта кўриб чиқиш ва экологик таълим кўрсаткичларини яхшилаш бўйича кейинги ишларни амалга ошириш зарурлигини англаш. Биз ишлаб чиққан методология
Педагогика университети талабаларининг экологик таълими бўлажак ўқитувчининг унинг ҳолати учун шахсий масъулиятни англаши асосида атроф-муҳит билан уйғун муносабатларга еришиш, шунингдек, вазифалар мажмуасини амалга оширишга қаратилган: мотивларни шакллантириш. амалий экологик фаолият учун - муҳим таркибий қисм сифатида экологик таълимнинг аҳамиятини тушуниш учун асос
касбий таълим;
башоратли натижалар
касбий-педагогик экологик тайёргарлик жараёнида экологик таълим ва бошқалар.
Экологик мазмуни
таълим киради
табиат ҳолати тўғрисида янги маълумотларни ўзлаштиришга бўлган еҳтиёжни яратишга қаратилган воситалар ва усуллардан фойдаланиш; характерни ўзгартириш усуллари
педагогик таъсир субъектининг атроф-муҳит билан ўзаро таъсири; табиатдаги фаолият ва хатти-ҳаракатларни назорат қилиш кўникмаларини шакллантириш; унинг ҳолати учун шахсий жавобгарликни тарбиялаш усулларидан фойдаланиш;
- табиатни тиклаш технологиялари билан танишиш.
асосий воситалар
экологик таълим - табиатнинг маънавий ва моддий қадриятлари. Маънавий таъсирлар ижобийдир
табиат расмлари гўзаллиги билан мукаммаллаштирилган инсоннинг психо-емоционал ва жисмоний ҳолати;
ҳаво тозалигининг шифобахш таъсири, улардан оқилона фойдаланиш билан ултрабинафша нурлар ва бошқалар.
Моддий қадриятларга манзарали ва доривор ўсимликлар киради; табиатнинг турли хил мевалари; одам бир қисми боʻлган, хилма-хиллиги унинг моҳиятини бойитиб турувчи ҳайвонот дунёси ва ҳоказо. Экологик таълим усуллари орасида етакчи ўринни эгаллайди: атрофдаги табиат билан алоқа қилиш; инсоннинг атроф-муҳит билан бирлигининг муносабати ва ўзаро боғлиқлиги моҳиятини ойдинлаштириш; сифатини белгиловчи табиатнинг ривожланиш қонуниятларини тушунтириш
табиатнинг ажралмас, органик қисми бўлган одамларнинг ҳаёти; ишонтириш усуллари ва бошқалар.
Экологик таълим жараёнида ўқувчиларнинг ташқи дунё билан алоқаси ва ўзаро таъсирининг турли шакллари қўлланилган: турли хил табиий объектларга екскурсиялар, олдиндан ишлаб чиқилган маршрут бўйлаб аниқ мақсад ва вазифаларни қўйган саёҳатлар; жисмоний ўзини ўзи тайёрлаш жойларини жиҳозлаш мақсадида экологик йўлаклар, "саломатлик йўллари" ни тайёрлаш. Турли хил давомийлик ва мураккабликдаги екскурсиялар ва саёҳатларнинг комбинацияси кенг қўлланилган.
суҳбатлар, ҳикоялар, тушунтиришлар, тушунтиришлар; сўровлар, баҳслар, муҳокамалар.
Ушбу техниканинг самарадорлигини текшириш учун педагогик експеримент ўтказилди, унда педагогика университетининг турли факултетларининг 1-3-курс талабалари 108 киши иштирок етди. Иккита гуруҳ ташкил етилди: назорат (CГ) ва експериментал (ЕГ), ҳар бирида 54 талаба. Педагогик експеримент бошланишидан олдин бошланғич даража аниқланди
бўлажак ўқитувчиларнинг касбий тайёргарлиги қуйидаги кўрсаткичлар бўйича:
- табиатдаги хулқ-атворнинг ахлоқий ва ҳуқуқий нормалари ҳақидаги билимларнинг шаклланиш даражаси;
- табиатда ўз хатти-ҳаракатлари ва ҳаракатларини назорат қилиш кўникмаларини шакллантириш;
- табиатнинг маънавий ва моддий қадриятларини ўзлаштириш даражаси.
Ушбу кўрсаткичларни объектив баҳолаш учун махсус мезонлар ишлаб чиқилган. Табиатдаги хулқ-атворнинг ахлоқий ва ҳуқуқий нормалари ҳақидаги билимларнинг шаклланиш даражасини аниқлашда уларнинг аниқлиги, ўзига хослиги ва ҳажми баҳоланди.
Баҳолаш мезонлари:
5 балл - яшаш жойини асл кўринишида сақлашни таъминлайдиган хатти-ҳаракатлар қоидалари ва нормаларини чуқур билиш;
4 балл - мақсадга мувофиқлигини асосламаган ҳолда табиатдаги хатти-ҳаракатларнинг ахлоқий ва ҳуқуқий нормаларини билиш;
3 балл - ташқи дунё билан мулоқот қилиш ва ўзаро муносабатда бўлишда билим, қоидалар ва хатти-ҳаракатлар нормаларининг тўлиқ бўлмаган миқдори;
2 балл - табиатдаги хатти-ҳаракатларнинг муайян нормалари ва қоидаларини билиш, бу унинг софлигини сақлашга ёрдам бермайди;
1 балл - атроф-муҳитни сақлаш учун билим ва ахлоқий ва ҳуқуқий меъёрларга риоя қилиш муҳимлигини нотўғри тушуниш.
КГ ва ЕГ талабалари ўртасида сўровнома университетнинг беш нафар ўқитувчиларидан иборат експерт гуруҳи томонидан ўтказилди. Олинган маълумотлар таҳлили шуни кўрсатдики, КГ ва ЕГда юқори даражадаги касбий ва педагогик экологик тайёргарлиги бўлган талабалар йўқ.
Шаклланиш даражаси
табиатда ўз хатти-ҳаракати ва ҳаракатларини назорат қилиш қобилияти табиат сайтининг шахснинг пайдо бўлишидан олдин ва у кетганидан кейин ҳолатининг мувофиқлик даражаси билан баҳоланди.
Баҳолаш мезонлари:
5 балл - талаба табиатда бўлганидан кейин унинг ташқи кўринишида ҳеч нарса ўзгармаган;
4 балл - мавзунинг кетиши билан бу ҳудудда бир нечта майдаланган барглар ва дарахтдан узилган ўсимликлар бор еди;
3 балл - шахс табиат объектига ташриф буюрганидан сўнг, шикастланган дарахт шохлари ерда қолди;
2 балл - бу ҳудудда "саломатлик йўли" бўйлаб югургандан сўнг, бир нечта синган новдалар ва ўсимликлар топилди;
1 балл - шахс табиатда бўлганидан кейин шикастланган ўсимликлар ва ёнғин излари қолди.
Талабанинг табиатдаги хатти-ҳаракатлари ва ҳаракатларини баҳолаш експертлар гуруҳи томонидан амалга оширилди. 3-жадвалда келтирилган қуйидаги маълумотлар олинди. Талабалар ўртасида CГ ва ЕГ дан сезиларли фарқлар йўқ (р>0,05).
Табиатнинг маънавий ва моддий қадриятларини ўзлаштириш даражаси уларнинг инсоннинг психо-емоционал ва жисмоний ҳолатига таъсири билан баҳоланди; фойдали ўсимликлар, меваларни билиш ва улардан фойдаланиш; ташқи дунёнинг саломатлик кўрсаткичларини яхшилашга таъсирини объектив баҳолаш имкониятлари:
Баҳолаш мезонлари:
5 балл - естетик ва даволашни чуқур тушуниш
табиатнинг табиий кучларининг танасига таъсири; турли доривор ўсимликларни билиш; ҳайвонот дунёсининг субъектнинг ички ҳолатига таъсири; ўз соғлиғининг ҳаво, сув ва бошқа атроф-муҳитнинг тозалигига боғлиқлигини билиш;
4 балл – табиатнинг маънавий, интеллектуал соҳаларга таъсирини холисона баҳолаш;
тананинг физиологик тизимлари;
1 балл - табиатнинг моддий ва маънавий қадриятлари ўртасида аниқ фарқ йўқлиги.