Fan/modul kodi

MAVZU: BANK INQIROZLARI 
REJA: 
1. Bank inqirozi tushunchasi 
2. Bank inqirozini belgilovchi mezonlar 
3. AQSH da yuz bergan bank inqirozlari 
4. Skandinaviya davlatlarida, Lotin Amerikasida yuz bergan bank 
inqirozlari 
Bank inqirozlarining kelib chiqish sabablari
Har qanday inqiroz shuningdek, bank inqirozi ham iqtisodiy ja-rayonlarning 
buzilishi natijasida yuzaga keladi. U milliy daromadlarni yo'qotilishi natijasida 
iqtisodiy va moliyaviy mexanizm funksiyalarini samarali amal qilishiga salbiy ta'sir 
ko'rsatadi. Bank tizimi istalgan iqtisodiyotning pul, moliya, kredit tizimlarining bir 
qismi hisoblanib, unda inqirozlar ichki va tashqi omillar yoki boshqa tizimlar 
ta'sirida yuzaga kelishi mumkin.Bank inqirozlarining kelib chiqish sabablari bir 
qator olimlar tomonidan uzoq yillar mobaynida turilicha muhokama qilinib 
kelingan. Bu xususida ilk qarashlar asosan omonatchilar, bank mijojozlari va 
aksiyadorlari tomonidan vahima (panika) qilish natijasida pul mab-lagiari 
(omonatlari) ni banklardan yoppasiga olish orqali banklarning likvidlilik darajasiga 
asossiz ravishda ta'sir etishi bilan bog'liqdir.Omonatchilar, bank mijojozlari va 
aksiyadorlarning bunday harakati banklar likvidlilik holatiga salbiy ta'sir etadi. 
Natijada banklarga jiddiy moliyaviy bosim oqibatida banklar aktivlarni sotishga 
majbur bo'ladi. Agarda mavjud siyosatni o'zgartirish orqali bank inqirozlarining 

---

259 
oldi olinmasa, ular tizimli hamda tashqi omillar ta'siri ostiga ham tushib qolishi 
ehtimoldan holi emas. 
Bank inqirozlari xususidagi keyingi qarashlar banklarning to'lov qobiliyatiga 
ega bo'lmaslik holatini keltirib chiqaruvchi balans aktiv qismidagi yo'qotishlarga 
asoslanadi. Banklar aktivlari sifatida uzoq muddat davomida yo'qotishlarning 
mavjud bo'lishi, odatda noho'sh makroiqtisodiy jarayonlar, bozor tangligi, hukumat 
siyosati (yoki aralashuvi) va firibgarliklar bilan bog'liqdir. Shuningdek, mazkur 
qarashlaming aksariyati iqtisodiyot tamoyillaridagi o'zgarishlar hamda biznes 
sikllarining 
tabiiy 
mahsuli 
ekanligiga 
asoslanadi. 
Bank 
inqirozlarining 
makroiqtisodiy nuqtai-nazardan kelib chiqishi nobarqaror makroiqtisodiy siyosat, 
global moliyaviy shart-sharoitlar va valyuta kurslari ayriboshlash mexanizmiga oid 
muam-molarga bogiiq. Haddan ortiq pul-kredit ekspansionistik siyosati va fiksal 
siyosat kredit inqirozini, qarzlarni haddan ortiq ko'p jalb qihsh va real aktivlarga 
investitsiyalarni safarbar qilish bank aktivlari sifatining pasayishiga olib keladi. 
Amerikalik iqtisodchi olimlar Karmen M. Reynxart va Kennet S. Rogoff 
bank inqirozlari kelib chiqishining ilk sabablari sifatida kredit inqirozlari va 
aktivlar narxi bilan bog'liq pufak (ko'pik) larning vujudga kelishini ko'rsatib 
o'tadilar. Bu kabi makroiqtisodiy tanglikni iqtisodiyoti rivojlanayotgan 
mamlakatlarda kuzatish mumkin. Iqtisodiyoti rivojlanayotgan mamlakatlar boshqa 
mamlakatlardan qisqa muddatli xorijiy valyutadagi qarzlarni jalb qilish orqali 
valyuta kursining qadrsizlanishi, xalqaro bozorda foiz stavkalarining oshishi va 
xalqaro savdo shartlarining o'zgarishi natijasida yuqori kredit riskini vujudga 
keltiradi.Misol uchun, 1980 yillarda G'arb mamlakatlari banklari Lotin Amerikasi 
mamlakatlariga iqtisodiy o'sishni ta'minlash va joriy operatsiyalar bo'yicha 
defitsitni qoplash maqsadida katta miqdorda qarzlar (AQSh dollarida) ni ajratadi. 
Katta miqdordagi xorijiy mablag'larning oqib kelishi qarzdor mamlakatlarda real 
amalmashuv kursining keskin oshishiga olib kelib, bir qancha qarzdorlarning defolt 
holatiga kelishiga sabab bo‘ ldi. Natijada mazkur inqiroz 800 mlrd. AQSh 
dollaridagi umumiy qarz mablagiarining 250 mlrd. AQSh dollaridan voz kechish 

---

260 
orqali yakun topdi. Bank inqirozlari kelib chiqish sabablarini bir qancha omillar 
orqali yaqqolroq yoritib o'tishga harakat qilamiz.