Fanidan O‘quv metodik majmua

 
3. Zilzila kuchini aniqlash shkalasi (ballarda). 
I. Sezilmaydigan zilzilalar
. Yer tebranishining kuchi insonlar sezadigan darajaga yetmaydi. Uni faqat 
tebranishni qayd qiluvchi maxsus asboblar - seysmograflar yordamida qayd qilish mumkin. 
II. Zo‘rg‘a seziluvchi zilzilalar
. Zilzila kuchini binoning ichida harakatsiz holatda bo‘lgan, ayniqsa 
yuqori qavatlarda bo‘lgan ayrim insonlar sezishi mumkin. 
III. Yerning kuchsiz tebranishi
. Zilzilani bino ichida bo‘lgan insonlarning ayrimlari, ochiq joyda 
bo‘lganlardan faqat tinch holatda turganlari sezadi. Tebranish go‘yo ma’lum masofadan yuk mashinasi 
o‘tgandek tuyuladi. Sinchkov kuzatuvchi osma holatda bo‘lgan buyumlarning yengil tebranishini ilg‘ab 
oladi, binolarning yuqori qavatlarida tebranish nisbatai kuchliroq bo‘ladi. 
 IV. Sezilarli tebranish
. Bino ichida bo‘lgan insonlarning aksariyat qismi, ochiq joydagilarning ozchiligi 
sezadi. Ba’zan uyqudagilar ham uyg‘onadi. Uy derazalari, eshiklar, idishlar yengil zirillaydi. Osma holatda 
bo‘lgan anjomlar tebranadi. Idishlardagi suyuqliklarda chayqalish paydo bo‘ladi. To‘xtab turgan 
avtotransportdagilar ham zilzilani sezishi mumkin. 
V. Uyg‘onib ketish
. Zilzilani bino ichidagi insonlarning hammasi sezadi. Uyqudagilarning aksariyat 
qismi ko‘rquv aralash uyg‘onadi. Ayrimlar zudlik bilan ko‘chaga otiladi. Hayvonlar bezovta bo‘ladi. Osma 
soatlar to‘xtab koladi. Mustahkam asosga ega bo‘lmagan ayrim buyumlar yiqiladi yoki suriladi. Yaxshi 
mahkamlanmagan eshik va derazalar ochilib-yopiladi. Idishlardagi suyuqliklar kuchli chayqaladi, qisman 
to‘kiladi. 
VI. Qurquv bosish
. Zilzilani bino ichidagi va ochik joydagi insonlarning hammasi sezadi. Ko‘pchilikni 
qo‘rquv bosadi va uydan tashqariga qochib chiqishadi. Harakatdagilar muvozanatini yo‘qotadi. Hayvonlarda 
bezovtalik kuchayadi. Ba’zan shisha buyumlar sinishi mumkin, javondagi kitoblar tushib ketadi. Og‘ir 
mebellar suriladi.