Фанидан маъруза матни

4.4-расм. Қалқович силжишининг схемаси. 
Бу ҳолда кучлар мувозанатини таъминлайдиган қалқович суюқлик сатҳи баландлигига 
мувофиқ силжийди. 4.5-расмда шу принципга асосан ишлайдиган доимий чўкадиган қалқовичли 
сатҳ баландлиги ўлчагичнинг оддий схемаси кўрастилган. Гидроэнергетикада қўлланиладиган 

---

кўпчилик сатҳ ўлчагичлар шу схема асосида ишлайди. Қалқович 1 роликлар 2 ѐрдамида 
мувозанатловчи юк 3 билан эластик трос (пўлат сим) орқали боғланган. Юк билан бириктирилган 
стреклка шкала 4 га мувофиқ суюқлик сатҳ баландлигини кўрсатиб туради. 
Бу ўлчагичнинг асосий камчилиги – шкаласининг тескарилиги ва трос оғирлигининг 
ўзгариши ҳисобига олинмаслиги, баланд идишларда ҳисоблаш қийинлиги ва ҳоказо. 
Қалқовичли сатҳ баландлиги ўлчагичларнинг турли модификациялари мавжуд. Улар бир-
биридан тузилиши, ўлчаш характери (узлуксиз ѐки қайд қиулвчи), масофага узатиш тизимини 
(пневматик, электр ва бошқалар) ишлатиш шартлари ва бошқа хусусиятлари билан фарқ қилади. 
Агрессив суюқликлар сатҳ баландлигини ўлчашда қалқович коррозияга бардош 
материалдан тайѐрланади. 
 
4.5-расм. Қалқовичли суюқлик сатҳи баландлигини ўлчаш схемаси: 
1-қалқович; 2-роликлар; 3-мувозанатловчи юк; 4-стрелка-шкала. 
 
Қалқовичли сатҳ баландлиги ўлчагичлар маълум афзалликларга эга: қурилма содда, ўлчаш 
чегараси катта, аниқлиги етарлича катта, агрессив ва қовушқоқ муҳитлар сатҳини ўлчаш ҳам 
мумкин, ўлчашнинг ҳарорат чегараси кенг. Уларни қўлланишни чегараловчи камчиликлари: 
идишда қалқович борлиги, металл кўп кетиши, кинематик қисмлари борлиги сабабли етарли 
мустаҳкам эмаслиги. 
Гидростатик сатҳ ўлчагичлари 
Гидростатик сатҳ баландлиги ўлчагичлари очиқ идиш ҳамда босим остидаги идишларда 
турли суюқликлар (жумладан, агрессив, тез кристалланувчи ва қовушқоқ моддалар) сатҳ 
баландлигини ўлчашда ишлатилади. Бу асбобларда суюқлик сатҳ баландлигини ўлчаш суюқлик 
устуни ҳосил қиладиган босимни ўлчаш билан амалга оширилади, яъни 
g
H
P
бу ерда 
P
- суюқлик устуни ҳосил қилган босим, Па; 
H
- суюқлик сатҳи баландлиги, м; 
ρ
- суюқлик 
зичлиги, кг/м
3
; 
g
-оғирлик кучи тезланиши, м/с
2
. 
g
H
P
тенглама босимни ўлчаш асосида ишлайдиган сатҳ баландлиги ўлчагичлари 
қуриш мумкинлигини кўрсатади. 
Суюқликнинг гидростатик босимини дифманометр ѐрдамида ўлчайдиган гидростатик сатҳ 
ўлчагичлар