Фанидан маъруза матни

Сув манбаларини комплекс ишлатишда ГЭСнинг суткалик иш режимлари 
Сув ресурсидан комплекс фойдаланишда ГЭСнинг иш режими СХК учун оптимал бўлиши 
шарт. Оптимал меъзони СХ ва энергетик тармоқ бўйича жамланиб келтирилган ҳаражатларнинг 
минимумга эга бўлишидир, 
min
З
. 
Эксплуатация шароитида оптималлик меъзони қилиб, СХ ва энергетика тармоқларининг 
биргаликдаги йиллик чиқимлари минимуми олинади, 
min
Й
И
. 
Иш режимини олдиндан белгилашда учта шартга мувофиқ қоидадан фойдаланиш мумкин: 
1) 
сувдан ноэнергетик мақсадларда фойдаланувчиларнинг талабини берилган СХК 
бўйича энг кўп самара (эффект) олишини таъминлаш; 
2) 
табиат муҳофазаси ва санитария талабларини яхшироқ қондириш; 
3) 
ГЭСдан энг кўп энергия олиб энерготармоққа кўпроқ қувват етказиб бериш. 
Суткалик ГЭС иш режими чекланиши ноэнергетик сув истеъмолчилари ва сувдан 
фойдаланувчилар учун сув сатҳи ва сарфи миқдорлари катталигига боғлиқдир. 
Юқори бьефда чекланганлик минимал сатҳ бўйича (сув транспорти учун), сув таъминотига 
ва бошқаларга бўлиши мумкин. Юқори бьефдан сувни суғоришга, сув таъминотига ва бошқаларга 
олиниши, ГЭСнинг иш режимига таъсир қилади, яъни қувват олиш камаяди. 
Қуйи бьеф нормал сатҳида суткалик тақсимлаш чекланмайди. Агар қуйи бьеф нормал 
сатҳга мўлжалланмаган бўлса, ГЭСнинг кечаси тўхтатилиши дарѐ оқимида жойлашган корхона ва
одамлар яшайдиган пунктларнинг, суғориш тармоқларини ва сув транспорти ишини сув билан 
таъминлашни ѐмонлаштириши мумкин. Бундай ҳолларда гидроузел суткалик иш режимини 
иқтисодий асослаш зарурияти туғилади. Зарурий талаб ГЭС турбинасидан минимал сув 
миқдорини санитар-техник талаблар учун гидроузел қуйи бьефга ўтказиб туриш ҳисобланади. 
Иқтисодий асосланган суткалик тақсимлашнинг чекланиши сутканинг ҳар қандай соатида 
қуйи бьеф сув сатҳини нормал ушлаб туриш учун Q сув сарфини ўтказиб турилади. Бу сув сарфи 
санитария талабига керакли сув миқдорига тенг бўлади. Бу сарф ҳар бир мавсумга ҳар хил бўлади. 
ГЭС турбинасидан ўтадиган бу сув сарфи базис қувватини беради: 

---

N
БАЗ
=9,81 Q
БАЗ
H
Суткалик тақсимланишни ўртача сув сарфи учун бажариш мумкин: 
Q =Q
С
-Q
БАЗ
Юқори бьеф сув ҳажми етарли бўлса, суткалик тақсимланадиган энергияни 
Э
Q H
РЕГ
9 81
24
,
юкланиш графигининг тик қисмига жойлаштирилади.