Фанидан маъруза матни

6.1-расм. Гидрометрик қалқитмаларнинг жойлашиш схемаси. 
 
Интегратор-қалқитмалар 
-
тезлик вертикалидаги ўртача тезликни аниқлашда 
ишлатилади. Қалқитмани дарѐ тубига чўктириб, маълум вақтда қўйиб юборилади. Қалқитманинг 
тепага сузиб чиқиши Архимед кучига асосан бажарилади (6.2-расм). Оқим таъсирида қалқитма 
маълум масофани сув сатҳида босиб ўтади. Маълум бир dt вақт учун: 
dt
u
dl
dt
dh
 

---

бунда 
l
- вертикалдан қалқитма сузиб чиққан 
В
нуқта оралиғидаги масофа; 
U
- маҳаллий тезлик; 
h 
- 
сув чуқурлиги; - қалқитманинг вертикал сузиб чиқиш тезлиги.
 
6.2-расм. Интегратор-қалқитманинг схемаси. 
Келтирилган формулалардан 
dt
h
udt
l
t
1
0
ѐки 
1
dh
dt
деб олсак, 
h
dh
u
l
0
1
h
udh
0
- бизга маълумки, тезлик эпюрасини вертикал оқим бўйича беради, унда 
h
udh
в
h
0
деб 
ѐзамиз. У ҳолда қуйидаги кўриниш ҳосил бўлади: 
h
l
в
1
1
. 
Бундан
l
h
в
1
кўринишдаги ифода келиб чиқади. 
Демак, тезлик вертикалидаги ўртача тезликни топиш учун сув чуқурлигини ва 
l
масофани 
ўлчаш кифоя, қалқитманинг сувда сузиб чиқиш тезлиги 
1
эса олдиндан аниқланган бўлади. 
Интегратор – қалқитмаларга тахта, пластмасса, енгил шарчалар ишлатилиши мумкин.