Фанидан маъруза матни

сарф ўлчагичлар
деб аталади. Суюқликнинг 
берилган канал кесими орқали вақт бирлиги ичида ўтган миқдори 
суюқлик сарфи 
дейилади. Сарф 
ўлчайдиган асбоблар оний сарфни ўлчайди ва технологик режимлар (айниқса узлуксиз 
жараѐнларда) ишининг барқарорлигини назорат қилишга, технологик жараѐннинг ўтишини ҳар 
бир онда автоматик равишда ростлашга ва режимни берилган йўналишга созлашга имкон беради. 
Суюқликнинг ҳажмий сарфи л/с, м
3
/с, м
3
/соат, масса сарфи эса кг/с, кг/соат, т/соат ва 
ҳаказоларда ўлчанади. Асбоблар ҳисоблагичлар (интеграторлар) билан таъминланиши мумкин, 
унда бу асбоблар ҳисоблагичли 
сарф ўлчагичлар
 
дейилади. 
Суюқлик миқдорини ўлчайдиган асбоблар 
ҳисоблагичлар
деб аталади. Ҳисоблагичлар 
ўзларидан ўтган модда миқдорини исталган вақт (сутка, ой ва хоказо) мобайнида ўлчайди. Унинг 
миқдори ҳисоблагич кўрсаткичлари фарқи билан аниқланади. Модда миқдори ҳажми (литр, м
3
) 
ѐки масса (кг, т) бирликларида ифодалайди. Ҳисоблагичлар бевосита ўлчаш асбоблари бўлиб, 
уларнинг шкаласи бўйича олинган кўрсаткичлар қўшимча ҳисоблашни талаб қилмайди. 
Гидроэнергетикада кенг тарқалган сарф ва миқдор ўлчагичлар ишлаш принципи ва 
тузилишларига кўра бир қанча гуруҳларга бўлинади. 
Ўлчанаѐтган модданинг турига кўра сарф ўлчагичлар сув, мазут, буғ, газ ва бошқаларни 
ўлчагичларга бўлинади.
Суюқлик ва газларнинг миқдорини ўлчайдиган ҳисоблагичлар қуйидаги асосий гуруҳларга 
ажратилади: 
1. Ҳажм ҳисоблагичлари;
2. Тезлик ҳисоблагичлари;
3. Вазн ҳисоблагичлари. 
 
 «Тезлик - юза» усулида сув сарфини ўлчаш
Бу усулда тўлиқ, асосий, қисқартирилган ва тезлаштирилган ўлчаш ишлари бажарилади.
Тўлиқ усул
- сув тезлигини тезлик вертикалининг кўп нуқталарида (ҳаммаси 5 та) ўлчашга 
асосланган. Агар дарѐ туби текис бўлса, тезлик вертикаллари орасидаги масофа бир хил 
интервалда ушбу 3.1-жадвалга асосан қабул қилинади. 
T
юза
U
U
U
U
U
8
,
0
6
,
0
2
,
0
2
2
3
1
,
0
. 
Асосий усулда
- тезлик вертикаллари камроқ, лекин 5 тадан кам эмас, ҳар бир вертикалда 
эса учтадан нуқтада тезлик ўлчанади. Хатолиги эса 3%, тўлиқ усулга нисбатан. 
8
,
0
6
,
0
2
,
0
2
2
25
,
0
U
U
U