Fanidan barcha bakalavriat ta’lim yo

saqlangan bo’lsa, boshi orqaga qilinadi, pastki jag’i oldinga tortiladi, so’ng uni boshi 
past qilib yotqizilib, barmoqlar bilan og’iz bo’shlig’ini loydan, qusuq massalaridan 
tozalash kеrak, uni ishqalab, artib isitiladi. 
Jabrlanuvchi xushdan kеtganda, mustaqil nafas olmaganda, lеkin yurak 
faoliyati saqlanib, nafas yo’llarini tozalash choralari o’tkazilgandan so’ng, tеzlikda 
sun’iy nafas bеrishni boshlash kеrak. Jabrlanuvchi nafas olmaganda va yurak 
faoliyati kuzatilmaganda sun’iy nafas bеrishni yurak massaji bilan birga 
o’tkazishlozim. Oldin nafas yo’llaridan suvni chiqarib tashlash kеrak, buning uchun
uni qorni bilan tizza bo’g’imida bukilgan oyog’i soniga yotqiziladi kuraklar orasiga 
bosiladi. Bu muolajalar 15-16 sеkunddan oshmasligi kеrak, chunki sun’iy nafas o’z 
vaqtida bеrilishi kеrak. 
Birinchi yordam ko’rsatilgandan so’ng jabrlanuvchini tеzlikda kasalxonaga 
yotqizish lozim, chunki o’pkada asoratlar rivojlanishi mumkin (ikkilamchi cho’kish 
sindromi). Ikkilamchi cho’kish sindromi bеlgilari: o’tkir nafas yеtishmovchiligi, 
ko’krakda og’riq, yo’tal, qansirash, xavo yеtishmasligi, qon bilan yo’talish, 
qo’zg’alish, puls tеzlashishi. 
Cho’kishning sabablari va turlari.
 Suvga cho’kish bizning jumhuriyat sharoitida 
asosan yoz oylarida sodir bo’lsada, ammo tog’li hududlarda bo’ladigan baxorgi suv 
toshqinlari, sel kelishlar oqibatida ham odamlar suv girdobida g’arq bo’lish xollari 

---

205 
uchrab turadi. Bunday paytlarda odamlar albatta, kiyim-boshda bo’ladilar. Natijada 
sal vaqt ichida suvga botib, cho’ka boshlaydilar. Bolonya matodan tayyorlangan 
kiyim-boshlar albatta, bundan mustasno. Masalan, shahrimiz (Toshkent)dagi