Фан: Манзарали дендрология Ўқитувчи: қ. Х фал ф. д доцент Ф. М. Чоршанбиев

Унинг ёнғоғи қовуриб ейилади, таркибида 50% мой бор.

• Унинг ёнғоғи қовуриб ейилади, таркибида 50% мой бор.
• Етилмаган ёнғоғида фагин алкалоиди бор, у инсон организми учун зарарли.

Ёғочи ўзаксиз, қизил–сарғиш рангда, оғир ва қаттиқ бўлиб, йиллик ҳалқалари яхши кўриниб туради. Унинг механикавий хоссалари юқори, аммо тез чирийдиган бўлади, шунинг учун кам ишлатилади. Қорақайиннинг ёғочидан бочка, турли хил мебель, чолғу асбоблари, фанер ва қишлоқ хўжалиги машиналари учун асбоблар ясалади.

• Ёғочи ўзаксиз, қизил–сарғиш рангда, оғир ва қаттиқ бўлиб, йиллик ҳалқалари яхши кўриниб туради. Унинг механикавий хоссалари юқори, аммо тез чирийдиган бўлади, шунинг учун кам ишлатилади. Қорақайиннинг ёғочидан бочка, турли хил мебель, чолғу асбоблари, фанер ва қишлоқ хўжалиги машиналари учун асбоблар ясалади.
• МДҲ флорасида қорақайиннинг иккита тури-Европа ёки ўрмон қорақайини (Fagus silvatica L.) ва Шарқ қорақайини (Fagus orientalis Lipsky) тарқалган.

Ўрмон қорақайини (Fagus silvatica L.) бўйи 30-50 м ли, шох-шаббаси катта, тухумсимон, барглари овал ёки тухумсимон шаклдаги дарахт. Мевасининг ўрамасида дағал туклар бор, уларнинг узунлиги ўрама билан тенг.

• Ўрмон қорақайини (Fagus silvatica L.) бўйи 30-50 м ли, шох-шаббаси катта, тухумсимон, барглари овал ёки тухумсимон шаклдаги дарахт. Мевасининг ўрамасида дағал туклар бор, уларнинг узунлиги ўрама билан тенг.
• Ўрмон қорақайини Украинанинг ғарбий вилоятларида, Белоруссияда ва Қримда ўрмонзорлар ҳосил қилади. Ғарбий Европада ҳам кўп учрайди.
• Тоғли вилоятларда денгиз сатҳидан 1300-1500 м гача баландликларда учрайди. Соясевар ўсимлик.
• Қорақайиннинг ёғочи юқори баҳоланади. У Санкт-Петербургда, Москвада, Харьков ва Киевда ҳамда бошқа шаҳарларда кўплаб кўкаламзорлаштириш мақсадларида экилган. Жуда чиройли дарахт бўлганлигидан паркларга экиш тавсия этилади.

Аллея шаклида экилган бук дарахтлари.

Шарқ қорақайини (Fagus orientalis Lipsky.) бўйи 50 м, диаметри 2 м келадиган, танаси ниҳоятда йўғон, пўстлоғи силлиқ, кул ранг дарахт. У баргларининг шаклига кўра ўрмон қорақайинидан фарқ қилади. Барглари овал шаклда, туби понасимон, мева ўрамаси дағал тукли. Ёнғоқлари майда. Илдизидан бачкилайди.

• Шарқ қорақайини (Fagus orientalis Lipsky.) бўйи 50 м, диаметри 2 м келадиган, танаси ниҳоятда йўғон, пўстлоғи силлиқ, кул ранг дарахт. У баргларининг шаклига кўра ўрмон қорақайинидан фарқ қилади. Барглари овал шаклда, туби понасимон, мева ўрамаси дағал тукли. Ёнғоқлари майда. Илдизидан бачкилайди.
• Шарқ қорақайини Кавказда, Кичик Осиёнинг шимолида, Болқон ярим оролининг шарқида тарқалган. Тоғли туманларда денгиз сатҳидан 2300 м гача баландликда ўсади.