Фалсафанинг предмети, мазмун ва моҳияти, жамиятдаги роли

F. Bekon falsafasida bilish muammosi

• Bilish faoliyati kechadigan aniq yo‘llar

• «O‘rgimchak yo‘li» - «sof tafakkurdan bilimga ega bo‘lish, Mazkur yo‘l aniq dalillar, amaliy tajribani inkor etadi yoki ahamiyatini sezilarli darajada pasaytiradi. Bekonning fikricha ratsionalistlar haqiqiy hayotdan uzilib qolganlar dogmatiklardir va «fikrlar to‘rini o‘z idroklaridan to‘qishmoqda».
• «Chumoli yo‘li» - bilimga ega bo‘lishning bunday usulida faqatgina tajribaga e’tibor qaratiladi, ya’ni dogmatik empirizm (ratsionalizmdan ajratilgan qarama-qarshiliklarga to‘la). Bu usul ham mukammal emas. «Sof empiriklar» amaliy tajribaga, tartibsiz dalillarni yig‘ishga e’tiborni qaratadilar. Shunday qilib, ular bilimning tashqi tasviriga ega bo‘ladilar, muammolarni «tashqaridan», «uning qirralarini» ko‘rishadi, ammo tadqiq qilinayotgan narsa va hodisalarning ichki mohiyatini tushuna olmaydilar, muammoni ichidan ko‘ra olmaydilar.
• «Asalari yo‘li» - Bekonning fikricha bilishning eng mukammal yo‘li. Faylasuf-tadqiqotchi uni qo‘llab, «o‘rgimchak yo‘li» va «chumoli yo‘li»ning barcha afzalliklarini oladi va ayni vaqtda uning kamchiliklaridan halos bo‘ladi. «Asalari yo‘li»ga muvofiq, barcha dalillarni yig‘ish, ularni umumlashtirish (muammoga tashqi tomondan nazar solish) va tafakkur imkoniyatlaridan foydalanib muammoning ichiga kirib borish, uning mohiyatini anglash. Shunday qilib, Bekonga muvofiq, eng yaxshi yo‘l empirizm bo‘lib, induksiyaga asoslanadi (dalillarni yig‘ish va umumlashtirish, tajriba orttirish) hamda narsa va hodisalarning ichki mohiyatini tafakkur orqali anglab yetishning ratsionalistik usullaridan foydalanadi.

• Idollar (unsur) - insonga (insoniyatga) haqiqiy bilimga erishishga to‘sqinlik qiladilar

• Insonning tug‘ma yanglishishi, uning mazmuni bilishning tabiatini insonning shaxsiy tabiati bilan aralashtirilib yuborilishidadir.

• Urug‘ unsuri – inson (ajdodlari) madaniyati orqali bilishning kechishi, ya’ni inson bilishni umuminsoniy madaniyat doirasida olib boradi va bu yakuniy natijaga o‘z salbiy ta’sirini ko‘rsatadi, bilimning haqiqiyligini pasaytiradi.
• G‘or ruhlari – muayyan inson (biluvchi sub’ekt) shaxsiyatining bilish jarayoniga ta’sir etishi. Natijada inson shaxsiyati (uning qarashlari, yanglishishlari – «g‘or») bilishning yakuniy natijasida aks etadi.

•