Falsafa” kafedrasi «G‘oyalar falsafasi» fanidan o‘quv-uslubiy majmua toshkent-2011

Asosiy qism

G’oyalar falsafasining predmeti, maqsad va vazifalari

«G’oyalar falsafasi», «G’oyashunoslik», «Ideologiya», «Mafkura nazariyasi» atamalari, ularning moxiyati, mazmuni, o‘zaro alokadorligi va farklari. G’oya va mafkuralarni o‘rganuvchi ilm soxasining sobiq ittifoqdagi takdiri. Yakka mafkura, totalitar kommunistik g’oya hukmron davrda bu boradagi umuminsoniy muammolarning xal kilinmay kolganligi va tadkik etilmaganligi. Istiklol va mafkura. Jamiyatimiz rivojining xozirgi davrida goya va mafkuraga nisbatan munosabatning tubdan o‘zgarganligi. Goyalar falsafasini o‘rganish extiyojining oshayotganligi.

G’oyalar falsafasining sharqona ildizlari

Sharq va Markaziy Osiyoda goyalar takomili va uning jaxon sivilizatsiyasida tutgan o‘rni. Olam, koinot, jamiyat va inson to‘grisidagi dastlabki goyaviy karashlar, diniy va mifologik goyalar. Kadimgi Xorazm, Sugdiyona, Shosh, Parkana va Kushon davri goyalari. «Avesto», Zardo‘shtiylikda goyalar takomili. Moniy va Mazdak goyalari. O‘rta Osiyoda islom dini goyalarining yoyilishi. Beruniy, Yassaviya, Kubraviya, Nakshbandiya, Xorazmiy, Forobiy, Ibn-Sino merosida goyalar mavzusi. Temur va Temuriylar davri goyalari.

Ideologiyaning G’arbdagi rivojlanish bosqichlari

G’arb mamlakatlarida goyaviy karashlarning takomil boskichlari. Sukrot, Platon, Aristotel, Geraklit, Pifagor va boshkalarning goyalari va ularning axamiyati. Rim imperiyasining goyalar tizimi va mafkurasi. Xristianlik goyalari. Yevropada umumiy makon, milliy mumtozlik, imperial, kolonial va nasional tarakkiyot yo‘llari to‘grisidagi goyalar.

Evropada ilk o‘rta asrlar va Renessans davri goyalari. XV-XVII asrlardagi ijtimoiy-siyosiy o‘zgarishlar va yangi zamon goyalarining shakllanishi. XVIII va XIX asrda goyalar soxasidagi o‘zgarishlar: nasionalizm va internasionalizm, nemis klassik falsafasi, fransuz inkilobi va AKSh mustakilligi e’lon kilgan goyalar.

Ideologik ong va dunyoqarash

Ideologik ong va uning o‘ziga xosligi. Olamni ideologik tushunish, idrok, goyaviy tushuncha va xulosalar. Vokea va xodisalarga goyaviy asosda munosabat. Jamiyatga ideologik yondashuvning xususiyatlari. Ideologik baxolashning o‘ziga xos xususiyatlari va ilmiy usullari. Ideologik prognoz va profilaktika.