F. S. Meliboyeva tabiiy geografik jarayonlar

расм. Muzlik ko'ndalang kesimida morenalarning joylashuvi.

A-yon morena; Б-o'rta morena; В-ichki morena; Д-tag morena; C-oxirgi morena

18. 
    rasm. Tog' muzliklari manbai va tuzilishi
    

1. 
   Karlar; 2- sirklar; 3-muz manbai; 4-tog'orasimon muz vodiysi; 5-o'rta morana; 6-yon morena; 7-tag morena.
   

Muzlik relyefi shakllari orasida, morena tepalaridan tashqari, baland tog'lardagi karlar, sirklar va troglar ham muhim ahamiyatga ega. Tog' yonbag'irlaridagi shakli kresloga o'xshash chuqurliklar karlar deb ataladi; ularning uch tomoni tik jarlik (devor) bilan o'ralgan, to'rtinchi tomoni esa ochiq bo'ladi; karlarning tagi yassi yoki to'lqinsimon hamda silliqlangan bo'ladi.
Muzlik tsirklari deb yassi yonbag'irlarda emas, vodiyning boshlanishidagi karlarga aytiladi.
Karlar va tsirklar quyidagicha hosil bo'ladi. Yonbag'irlarning pastqam joylarida yoki vodiylarning yuqori qismlarida qorlar atrofdagi baland joylaridagiga qaraganda ancha qalin bo'ladi; bu qorlar yozda uzoq yotadi yoki kelgusi qishgacha erimaydi. Qor suvlarining kunduzi yoriqlarga kirib, kechasi muzlab qolishi nival nurashga sabab bo'ladi. Yumshoq g'ovak gruntni suv va muz oqizib ketadi. Past yerlar asta-sekin chuqurlasha borib, bu yerda qorning to'planishiga sharoit tug'iladi. Qor ancha qalinlashib ketgandan so'ng muzga aylanadi va tsirk muzlikning to'yinish oblastiga aylanadi.
Muzlar erozion yoki tektonik vodiydan pastga siljib tushayotganda bu
vodiylarni o'yib, ularda uzun tog'orasimon shakllar hosil qiladi. Bunday vodiylar troglar deb ataladi.
Hozirgi zamon troglari va karlari qor chegarasida va undan balanddadir. Qadimgi muzliklar bilan bog'liq bo'lgan trog va tsirklar qor chizig'idan pastda
bo'ladi.

18.