F. S. Meliboyeva tabiiy geografik jarayonlar

15-rasm. Gidrolokkolitning shakllanishi.

1. 
   Mavjud tog'jinsi qatlamlari.
   
2. 
   Yer osti suvining muz holatiga kirgan qismi.
   
3. 
   Yer osti suvi yuzaga ko'tarilayotganda hosil bo'lgan yoriqlar.
   

Ko'p yillik muzloqlarning turli vaqtda paydo bo'lganligi oqibatida ular o'zgarib turadi. Yuqorida aytib o'tilganidek, muzloqlar ko'pgina joylarda hozir ham paydo bo'lmoqda, biroq ularda qisqarib borayotgan joylar ham ko'p uchraydi. SHarqiy Sibirda muzlagan gruntning erib ketishi natijasida hosil bo'ladigan o'pirilma soyliklar paydo bo'lishi, ya'ni termokarst hodisasi ko'plab uchraydi. Termokarst (termo ... va karst) — havoning o'rtacha yillik harorat ko‘tarilganda yer ostida muzning erib ketishi yoki to‘ngib yotgan gruntning muzdan tushishi oqibatida yer yuzasida chuqurliklar, o‘pqonlar va yer ostida bo‘shliklar paydo bo‘lishidir. Termokarst, ayniqsa, ko‘p yillik muzlab yotgan tog‘ jinslari rivojlangan hududlarda tarqalgan bo‘lib, ular natijasida vujudga kelgan turli botiqlik, chuqurlik, o‘pirilish, ko‘l va botqokliklarning katta kichikligi har xil: diametri 1 necha m dan o‘nlab km ga, chuqurligi esa bir necha sm dan o‘nlarcha m ga yetadi. Termokarst jarayoni o‘rmonlar kesilishi, yonishi, zovurlar qazilishi va boshqa natijasida ham hosil bo‘ladi. Termokarstning salbiy oqibatlarini yo‘qotish uchun binolar qurishdan avval muzli zaminni eritib, drenajlar o‘tkazish, qurilish mobaynida va undan foydalanilayotganda yer ostidagi to‘ngib yotgan jinslar va muzliklarni erishidan saqlash kerak.
Termoabraziya. Ma'lumki dengiz yoki ko'l qirg'oqlari bo'ylab to'lqinning yemiruvchan kuchi ta'sirida shakllanadigan jarayon abraziya deya ataladi. SHu boisdan abraziya lotincha abrazio - sidirish degan ma'noni beradi. Bu jarayon tufayli qirg'oq bo'yining yemirilishi, ba'zan tik holatga kelishi yoki tekislanishi kuzatiladi. Termoabraziya jarayoni nisbatan iliq bo'lgan dengiz yoki ko'l yuzasi bo'ylab xarakatlanayotgan to'lqinning muzlab yotgan qirg'oqni eritishi va yemirishi tufayli yuzaga keladi. Natijada abadiy muzlab yotgan qirg'oqlar bo'ylab to'lqin ta'sirida erigan nuqtalarda ayvansifat g'orlar shakllanadi.