F. R. Abduraxmonov z. E. Abduraxmonova

differensial 
yondoshish  deb  nomlanadi. 
Bunday  o ‘qitishni  esa 
differensial 
o ‘qitish  deb  ataladi.
197

---

0 ‘qitishning  bunday  holatlarida  ichki  va  tashqi  differensiatsi- 
yani  ajratiladi.  Ichki  differensiatsiya  deb  oddiy  guruhlardagi 
o ‘quvchilarni  individual  xususiyatlarini  o ‘qitish  davomida  hisobga 
olish  nazarda  tutiladi.  Hamma  o ‘quvchilar  bitta  dastur,  bitta  reja 
asosida  o ‘qitiladi,  lekin  o ‘qituvchi  individual  usullardan,  shakllar- 
dan  o ‘qitish  davom ida  foydalanadi.  K o‘rsatib  berilayotgan  ram- 
kadagi  ichki  differensiatsiyani  o ‘qitishning  individual  yondoshishi 
deb belgilanadi.
Tashqi  differensiatsiya 
-  bu 
o ‘quvchilam i  m a’lum  bir  bel- 
gilar,  qobiliyatlar,  qiziqishlar  asosida  maxsus  tashkil  etilganligida 
k o ‘rinadi.  Bunday  guruhlarda  maxsus  tuzilgan  dastur  va  o ‘quv 
q o ‘llanmalar  asosida 
olib  boriladi.  Bulami  quyidagi  sxemada 
ko ‘rishim iz mumkin  b o ia d i.
12  - chizma
198

---

Kasbga  y o ‘naltirishda,  kasb  tanlashda  individual  va  differensial 
tomonlar.
Differensial  o ‘qitishning  pedagogik  -  psixologik  asoslari.  Diffe­
rensial  o ‘qitishning  asosida  o ‘quvchilaming  psixologik  xususiyat- 
lari yotadi.  Eng avvalo o lqish faoliyatiga ta’sir etuvchi psixologik  ja- 
rayonlar va ulami  insondagi  aksi  yotadi.  Bunday xususiyatlar yetarli 
darajada  ko‘p.  Boladagi  o ‘qish  faoliyatini  rivojlantiruvchi  quyidagi 
tomonlar:  aqliy  rivojlanganlik  darajasi,  bunda  o ‘qishga bo‘lgan  inti- 
lish va o kzlashtirilgan bilimlar nazarda tutiladi.
Ta’lim  olmoq  deganda  shaxsni  intellektual  tizimini  tushuniladi  -  
bu  o ‘quvchining  o ‘quv  faoliyatini  mahsuldorligini  ko‘rsatib  beruv- 
chi  aqlning  sifatlari  bilan  bog‘liq jarayondir.  Ta’lim  olishning  dara­
jasi  va  maxsusligi  aqlning  bir  qancha  xususiyatlari  bilan  bog‘liq 
bo‘ladi.  Bular  o ‘zlashtirishning  tezligi,  tafakkuming  egiluvchanligi 
aqlning  chuqurligi,  fikrlash  faoliyatini  anglanganligi,  aqlning  mus- 
taqilligi  va  shu  kabilardir.
O kquvchining kasbga yo‘naltirishda, kasb  tanlashda  individual  va 
differensial  tomonlar ulaming psixologik xususiyatlari  bilan  bog‘liq 
bo‘ladi.  Bu  sohani  esa  differensial  psixologiya  fani  o ‘rganib boradi.
M a’lumki  insondagi  psixologik  o ‘ziga  xoslik  uning  individual 
psixologik  tomonlari bilan bogliqdir. Bularga  temperamentni, xarak- 
temi,  qobiliyatlarni,  insonni  qiziqishini  ko‘rsatish  mumkin  boMadi. 
Kasb  tanlashda  individual  va differensial  tomonlar  shaxsdagi  psi­
xologik  xususiyatlar,  ayniqsa  uning  qiziqishi  bilan  uzviy  bogMiqdir. 
Kasb  tanlashda 
differensiatsiya  bu  o ‘quvchilarni  qobiliyatini, 
qiziqishini,  layoqatini  hisobga olish  hisoblanadi.  Kasb tanlashda  in­
dividuallashtirish  esa  o ‘quvchining  individual  xususiyatlarini  bar- 
cha  shakl  va  ko‘rinishlarida  hisobga olishdir.
Kasb tanlashda  o ‘quvchining  olqishini  individuallashtirish o ‘quv 
materiallarini  differensiatsiya  qilishni  hisobga  olishni  talab  qiladi.
199

---

Bu  jarayonda  o ‘quv  materialning  har  xil  hajm  va  qiyinligi  da- 
rajasidagi  vazifalar  tizimini  qayta  ishlab  chiqiladi,  guruhlarda 
o ‘qitishni  tashkil  qilishni  tizimi  ishlab  chiqiladi.  Bu  jarayonda 
kasb  tanlovchi  har  bir  o ‘quvchining  individual  xususiyatlari  hi­
sobga  olinadi.  Bundan  kelib  chiqqan  holda  aytish  mumkinki, 
“ichki  differensiatsiya”  va  “ individuallashtirish”  mohiyati  jihati- 
dan  bir xil,  mos  jarayondir.
200

---

Та’limning  hozirgi  darajasida  har  bir  insonni  m a’lumoti  va 
jamiyatning  individual  imkoniyatlari  bir  butun  holda  strategik 
resurs  hisoblanadi.  Shu bo ‘layotgan  islohotlardan kelib chiqqan hol­
da  o ‘qitishning  individual  va  differensial  tomonlariga  boshqacha 
qarashlar  ham  shakllanib  bormoqda.  Bunda  mehnat  bozorining 
talablaridan  kelib  chiqqan  holda  o ‘qitishni  individuallashtirish  va 
differensiallashtirish  shakllanmoqda.
Maktabdagi  o ‘qitishni  individuallashtirish  quyidagi  tomonlar  bi­
lan  amalga  oshiriladi.
M azmunning  variantliligi  (turliligi):