F. R. Abduraxmonov z. E. Abduraxmonova

• 
0 ‘z  individualligini  ta ’minlashga  intilishda  shaxsni
 
o4z -  o ‘zini  y o ‘naltirish  jarayoni  sifatida
• 
0 ‘qish  jarayonida  o ‘quvchini  individual  qobiliyatini
 
har xil  shakl  va  usullarda  ko‘rsatish.
Ta’limni  individuallashtirishni  o ‘qitish  yoTlari  asosida  ko‘rib 
chiqilsa  boMadi.  Bu 
didaktik  jarayon  va  maktabni 
tashkil 
etishda.  Birinchi  holatda  o ‘quv  dasturlarini, o ‘quv  adabiyotlarini; 
ikkinchi  holatda  o ‘qitishni  usullari  va  uchinchi  holatda  har  xil 
ko ‘rinishga  ega  b o ‘lgan  maktab  va  sinflarni  tashkil  etishda.
Shuni  ko ‘rsatish  kerakki,ta’limni  yangilashning  muhim  to- 
monlaridan  biri  bu  differensiatsiya  va  individualizatsiya  hiso-
192

---

blanadi.  Ulam i  bir  butun  holda  tushunish  va  o ‘ziga  xos  holda 
yondoshish  zarur  bo ‘ladi.  Bu  esa  differensiatsiya  va  individual- 
lashtirishni  ta ’limdagi  roli  ko‘zga  tashlatadi. Ya’ni  ko‘pqirrali  ta’lim 
tizimi,  individual  o ‘qitishni  rivojlantirish,  qobiliyatlar,  o‘quvchilami 
bilish  faolligi,  ularga  beriladigan  o ‘quv  nagmzkalarini  m e’yorida 
bo‘lishi  va  shu kabilarda  ko‘rinadi.
Individual  va differensial  o ‘qitishning  nazariy  asoslarini  shakl- 
lanishida  psixo  -   pedagogik  izlanishlar  muhim  o ‘rin  egallay- 
di.  Bu  izlanishlarda  eng  avvalo  B.G.Ananevni,A.N.  Leonetyevni,
B.F.Lomovni  va  boshqalami  k o ‘rsatish  mumkin  b o‘ladi.  Differen­
sial  o ‘qitishni  m otivlar  asosida A.A.Badolev, A.N.Leontyev,  ichki 
va  tashqi  pozitsiyaning  xarakteri  bo‘yicha  T.N.M olkovskayani, 
L.I.Bojovichni  va  boshqalami  k o‘rsatish  mumkin.  Shuningdek, 
faoliyatni  individual -  shaxsi  xarakteriga asosan  K.M .Gurevichni,
S.L .R ubinshteynni, o ‘qitilayotgan  o ‘quv  materiallarini  idrok  qilish 
imkoniyatlaridan  D.N.Bogoevlenskiy,  V.A.Kuritetskiy  va  boshqa- 
larni  ko‘rsatish  mumkin.  Hozirgi  vaqtda  pedagogik  va  psixologik 
adabiyotlarda  “Ta’limni  defferensial”  tushunchalariga  bir  butun 
ta ’rif  y o ‘qdir.
Bu  tushunchalami  har  xil  ko ‘rinishdagi  talqini  chet  el  peda- 
gogikasida  ham  uchraydi  AQShda  “ individualizatsiya”  tushun- 
chasiga  har  qanday  individual  xususiyatlami  shakl  va  usullarini 
kiritiladi.  Individual  o ‘qitish ayrim hollarda  ta ’limning  strategiyasi 
sifatida  talqin  qilinadi.  N.E.  Gronlundaning  fikricha  u  quyidagi 
ko‘rinishlarda  namoyon  bo‘ladi:  1)  guruhdagi  minimal  modi- 
fikatsiyadan  tortib  to  bir  butun  hech  kimga  bog‘liq  b o ‘lmagan 
o ‘rganishni  qamrab  oladi.  2)  ulgurish  darajasini  talab  qiluvchi 
o ‘qitish,  temp,  o ‘qitish  maqsadi,  o ‘qitish  metodlari,  o ‘quv  mate- 
riallaridan  foydalanish.  3)  hamma  predmetlar  b o ‘yicha  o ‘qitishni 
individuallashtirishdan  foydalanish.
193

---

Talabalami o ‘qitish  ularni  individual  -  psixologik  xususiyatlari 
bilan,  ulardagi  o ‘ziga  xoslik,  qaytarilm aslik  bilan  uzviy  b o g iiq  
b o ia d i.  0 ‘quvchilar o ‘zlaridagi  qobiliyatlar,  xarakter  va  tempera- 
mentlari  asosida  ham  farqlanib  turadilar.  Har  bir  o ‘quvchida 
psixologik  jarayonlari  ham  farqlanadi,  ularda  diqqat,  xotira,  ta- 
fakkur  qilish,  hayol  va  shu  kabi  tom onlar  o ‘ziga  xos  holda 
farqlanib  turadi.  Diqqati, xotirasi kuchli bolalar tez  o ‘zlashtira  ola- 
dilar va ularni  o ‘zlashtirishlari  ham  yaxshi b o ia d i.  Buni  quyidagi 
rasmdan  ham  k o ‘rish  mumkin  b o ia d i.
194

---