Ф. М. Аюпова, Ю. К. Жабборова г и н е к о л о г и я

ҳаракат чанвақимирлайдиган (фиксацияланган) рет ро-
флексияс
и тафовут қи л и н ад и . Ҳ аракатчан ретрофлексияда бачадонни 
и к к и қўллаб т е к ш и р и ш д а шу вазиятдан о с о н г и н а ч иқариш м ум ки н: ба- 
ч ад о н н и н г р етроверзия-ф лекси я ҳолатида уш лаб турувчи зи ч тортмалар 
бўлганда эса, уни бу ҳолатдан ч иқари б бўлмайди.
173

---

13—74- Расм.
Бачадон тўлиқ таш қари га чиқиш цистоцеле 
билан биргаликда.
Бачадоннинг 
пастга тушиши ва ташқарига чиқиши
Б а ч а д о н н и н г ч а н о қ ў қ и бўйлаб п аст га с у р и л и ш и пастга т у ш и ш и деб 
аталади. Бач адон н орм ал ў р н и д а н п астга с у р и л с а -ю .ж и н с и й ё р и қ д а н та- 
ш қ а р и га ч и қ м а с а ,б а ч а д о н
пастга тушган
(descensus uleri) деб а й т и л а д и . 
Бачадон п астга кўп сурилиб , ж и н с и й ё р и қ д а н т а ш қ а р и д а қолса, 
бачадон
ташқарига чиққан
(prolapsus uteri) деб ай т а л ад и : ж и н с и й ё р и қ д а н бача- 
д о н н и н г ф а қ а т б ў й н и ч и қ и б т уради , б ач адон қ и с м ан т а ш қ а р и г а ч и қ қ а н
(prolapsus uteri parttalls) д ей и л ад и : б ач адон ж и н с и й ёр и қ д а н б у ту н л ай
ч и қ и б қолган б ў л с а д ў л а т а ш қ а р и г а ч и қ қ а н (prolapsus uteri totalis) деб 
аталади (73 расм).
Ч ан оқ т уби н и ҳосил қи лувчи т ў қ и м ал ар т уғруқ вақтида йи рти лса ёки 
кўп т у қ қ ан хот и н л ар н и н г ш ундай т ў қ и м а л а р и қайта чўзилавериб ф унк- 
■ционал к а м ч и л и к келиб чиқса, қори н девори, ч ан о қ туби ва д и аф р аг м а 
м у ш ак л а р и н и н г ҳам корликда иш л аш и т уф ай ли қорин б ўш лиғи аъзола- 
ри н и н г ўзаро муносабати бузилиб, ч ан о қ аъ золари н и н г сурилиш и учун 
шароит вужудга келади.
О р ал и қ й и р ти л ган и д ан кейин ўз вақтида чокланм аган бўлса, ж и н с и й
аъзоларнинг пастга туш и ш и га ва таш қ ари га ч и қ и б қол и ш и га сабаб бўла- 
ди. Қин деворлари одатда қуйидагича тартибда пастга тушади, аввал қ и н - 
н и н г олди нги девори о р а л и қ м у ш ак л а р и н и н г й и р т и л и ш и сабабли табиий 
таян чд ан мақрум бўлиб.пастга туша б ош лайди. Қ и н девори туш ар экан, 
қовуқ д еворини ҳам эргаш тириб олиб тушади.
А йн и вақтда қовуқ билан қи н ўртасидаги м у ш ак - ф асция тўсиғи жуда 
чўзилиб кетса ёки би р-би ри д ан узоқлаш са, қовуқ девори шу қадар бўртиб 
дўмбайиб ч и қ а д и к и , қовуқ чурраси (cysocele) ҳосил бўлади.
Қ и н н и н г олди нги девори — аста секин пастга тушар экан, бачадоннинг 
қиндаги қи см и н и ҳам торта бошлайди, шунга кўра бачадоннинг мазкур 
қисми олдинги сурилиб қолади. Бачадон б ў й н и н и н г олдинга сурилиш и 
бачадон вазиятига таъсир қилмай қолмайди, ричаг қонунига м у в о ф и қ ба- 
чадон орқага оғади, бачадон ретроверсияси келиб чиқади. Бачадон билан
174

---

бирга сербар бойламлар ҳам ўз вазиятини ўзгартиради, шу муносабат би- 
лан веналар қисилиб, веноз қон яхши юришмайди. Юқорида айтилганларга 
кўра, чаноқда қон ай ла н и ш и н и н г бузилиш и натижасида бачадон бўртиб, 
оғирроқ бўлиб қолади. О ғр и қ т у р а д и , оқчил келади, ш унингдек ҳайз бузи- 
лади. Ш ундан кейин бачадон ретроверзия ҳолатидан ретроперзия-ретро- 
флексия ҳолатига ўтади, энди бачадон ҳам пастга туша бошлайди.
Ниҳоят, сўнгги б о сқ и ч д а (о р а л и қ н и н г й и р т и л и ш и натиж асида) орқа- 
га қ ай р и л ган бачадон таш қарига ч и қи б қолади, бунинг об ъекти в белгиси 
шундан иб оратк и, пастга т ушаётган бачадон қ и н оғзидан таш қ ар и г а чиқа 
бош лайди. Баъзан бачадон б ў й н и н и н г ф ақат қиндаги қи см и (айни қса 
кекса аёлларда) ташқарига чиқади. Сабаби шуки, қари ли кд аги атрофия 
туф ай ли муш аклардан маҳрум бўлган ва пастга тушаётган қ и н деворла- 
рига қ ў ш и л и б тортиладиган бачадон бўйни қин оғзидан таш қ ар и г а ч иқи б
қоладиган даражада узунасига чўзилади.
Қ и н орқа девори нин г пастга т у ш и ш и ва тўғри ичак д ев о р и н и н г таш қа- 
рига ч и қ и б қолиш и қин-тўғри ичак т ў си ғи н и н г нечоғлиқ бузилганига ва 
м у ш ак л а р и н и н г қ а н ч а л и к ч ўзилганлигига боғлиқ.
Қ и н н и н г орқа деворини тўғри и ч ак билан бирлаш тирувчи клетчатка 
ю м ш о қ р о қ бўлади, шунга кўра тўғри ичак қ и н н и н г таш қ арига чиқаётган 
орқа деворига кам д ан -кам эргаш ади, лекин қ и н н и н г орқа девори анчаги- 
на пастга туш ган бўлса, тўғри и ч а к н и н г пастки бўлими қ и н девори билан 
бари бир пастга тушади (rectocele). Бачадон бойламлар кучи билан ўз ва- 
зиятид а турса, таш қарига ч и ққ ан қи н б ач адон нин г бойламлари бўш аш ма- 
гунча ва бачадон танаси пастга т у ш м агунч а бачадон б ў й н и н и тортавера- 
ди: айри м ҳолларда қ и н и н г пастга туш аётган деворлари бачадон б ў й н и к и
шу қадар ч ўзадики, у и к к и марта ва ҳатто уч марта узун бўлиб -қолади 
(elongation colli uteri) (74расм).
А ммо ш уни айтиш керакки, ж и н с и й аъзол арн и н г пастга т уш и ш и ва 
т аш қ ари га ч и қ и ш и ҳамиша юқорида ай т и лган тартибда боравермайди ва 
ўз р и в о ж л а н и ш и н и н г бирор б осқ и ч и д а тўхтаб қолиши м ум ки н.