Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

Илмий-тажриба методи илмий педагогик тадқиқот методлари ораси-
да алоҳида аҳамият касб этади. Илмий-тажриба – қандайдир иш методи ва ус-
лубини, унинг педагогик самарадорлигини аниқлаш учун махсус ташкил этил-
ган текшириш ёки синовдан ўтказиш. Илмий-тажрибада амалий фараз – қан-
дайдир янгидан киритилган тартиб-қоиданинг мумкин бўлган самарадорлиги 
ҳақидаги тахмин текширилади. Илмий-тажриба давомида бир қатор методлар 
мажмуидан фойдаланилади.
Илмий-тажриба босқичлари:
1) назарий босқич – муаммо қўйилади, тадқиқотнинг мақсади, объекти 
ва предмети, вазифалари ва амалий фарази аниқланади;
2) методик босқич – тадқиқот методикаси ва унинг режаси, дастури, 
олинган натижаларни ишлаш методлари ишлаб чиқилади;
3) ҳақиқий илмий-тажриба босқичи – бир қатор тажрибалар ўтказила-
ди (тажрибавий вазият яратиш, кузатиш, тажрибани бошқариш ва синалувчи-
да яққол кўзга ташланадиган ўзгаришларни ўлчаш).
4) таҳлилий босқич – олинган далилларни миқдорий ва сифатий таҳлил 
қилиш, изоҳлаш, хулосалар ва амалий тавсияларни шакллантириш.
Илмий-тажрибада кўзланган мақсадларга мувофиқ унинг бир неча тур-
лари фарқланади:
1) таъкидловчи (қайд этувчи) илмий-тажриба – мавжуд педагогик 
ҳодиса ўрганилади;
2) текширувчи (аниқловчи) илмий-тажриба – муаммони тушуниб 
етиш жараёнида яратилган амалий фараз текширилади;
3) шакллантирувчи (қайта ўзгартирувчи) илмий-тажриба – янги пе-
дагогик ҳодиса лойиҳаланади.
Ўтказилиш ўрнига кўра табиий ва лаборатория илмий-тажрибаси фарқ-
ланади. Табиий илмий-тажриба мактаб ёки синфдаги таълим ва тарбиянинг 
табиий шароитида ўтказилади, лаборатория илмий-тажрибасида ўқувчилар 
махсус гуруҳларга (синфларга) ажратилади. 
Демак, педагог олимлар ва амалиётчи-педагоглар ўртасидаги мустаҳкам 
ҳамкорлик – педагогика фанини илмий тадқиқотлар орқали муваффақиятли 
ривожлантиришнинг муҳим шартларидан бири сифатида намоён бўлади.