Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

 
Маърифий мазмунга билимга асосланган ёндашув тузилмасида қуйи-
даги таркибий қисмлар ажратиб кўрсатилади: 
1) билим – тизимлашган ижтимоий тажрибани акс эттирувчи назарий 
маълумотлар; 
2) кўникма ва малакалар – билимларни стандарт (қолипли) вазиятларда 
тайёр алгоритмлар (бирор масалани ечиш қоидалари ёки амаллари мажмуи) 
бўйича амалда қўллаш; 
3) ижодий фаолият тажрибаси – шахснинг олинган билим, кўникма 
ва малакаларни (БКМ) янги (ностандарт) вазиятларда қўллай олиш қобилияти; 
4) муносабатлар тажрибаси – шахс томонидан эгалланган билим ва 
тажрибани англаш ва ҳиссий бошдан кечириш натижасида шаклланадиган ўз-
ўзига, атроф-муҳитнинг турли жиҳатларига бўлган муносабатлар мажмуи.
Маърифий мазмунга компетенциявий ёндашув тузилмасида қуйида-
ги компетенциялар ажратиб кўрсатилади: 
1) таянч компетенциялар (коммуникатив компетенция, ахборотлар 
билан ишлаш компетенцияси, ўз-ўзини ривожлантириш компетенцияси, иж-
тимоий фаол фуқаролик компетенцияси, миллий ва умуммаданий компетен-
ция, математик саводхонлик, фан ва техника янгиликларидан хабардор бўлиш 
ҳамда фойдаланиш компетенцияси – умумий ва ҳар бир синфга хос компетен-
циялар); 
2) фанга оид компетенциялар (
ҳар бир ўқув фани, масалан, она тили, ма-
тематика, биология, кимё ва бошқа фанларнинг мазмунидан келиб чиққан ҳолда 
шакллантириладиган фанга оид умумий компетенциялар
). 
Маърифат мазмунини лойиҳалаштиришда мазкур компетенциялар асос 
бўлади ва уларнинг мазмуни давлат таълим стандартида очиб берилади. 
Таянч ва фанга оид компетенциялар умумий ўрта маърифий тизимига 
хос бўлиб, “умумтаълимий компетенция” тушунчасида ўз аксини топади, про-
фессионал (бошланғич, ўрта, ўрта махсус ва олий) маърифий тизимда эса 
“касбий компетенция” тушунчаси марказий ўрин тутади. 
Таъкидлаш жоизки, компетенция – одамнинг у ёки бу соҳадаги билим 
ва тажрибалари мажмуи; одамнинг маълум бир касбий вазифаларни ҳал қилиш 
қобилияти. Педагогик нуқтаи назардан, компетенция - ўқувчининг маърифий 
мазмунни ўзлаштириш натижаси, яъни маълум бир ҳаётий вазиятларда наза-
рий ва амалий вазифаларни ҳал қилиш учун олган билимлари, кўникма ва ма-

---

170 
лакалари, фаолият усулларини амалда қўллашга тайёрлиги, бошқача айтганда, 
маърифий тайёргарликнинг маълум меъёри.
Компетентлик - одам ёки мутахассиснинг ички имконияти, унинг ўзи-
га хос билими, кўникмаси, малакаси, фаолият тажрибаси; билим, кўникма ва 
муносабат комбинациясида (уйғун бирлигида) шахснинг маълум бир соҳада 
самарали амалий фаолият юритиш учун зарур бўлган фазилати; у ёки бу иш 
турини сифатли бажариш қобилияти, аниқроғи, маълум бир вазифани бажа-
риш сифатининг даражаси.