F. I. Salomova, L. K. Abdukadirova, X. A. Sadullayeva, S. A. Sharipova mutaxassislikka kirish

Antropometrik tekshirishlar 
 
Antropometrik ko‘rsatkichlarni aniqlash yoki tekshirish  dasturini 
tanlash tekshiriluvchi yosh kontingentlarga bog‘liq. Odatda qator antro-
pometrik  ko‘rsatkichlardan asosiylari tanlab olinadi. Somatometrik 
belgilardan tana uzunligi –  bo‘yi  (tik va o‘tirgan holda), tana  vazni, 

---

224 
 
ko‘krak  qafasi aylanasi, fiziometrik ko‘rsatkichlardan  –  o‘pkaning 
tiriklik sig‘imi (O‘TS), qo‘lning mushak kuchi,  belning tortish  kuchi, 
somatoskopik ko‘rsatkichlardan  –  tayanch-harakat  apparata  holati 
(umurtqa tuzilishi, ko‘krak qafasi, oyoq, qomat holati, mushaklar rivoj-
langanligi), jinsiy yetilish darajasi kabilar aniqlanadi. 
Bolalarning  yoshiga qarab tekshirish  dasturi biroz o‘zgaradi. 
Maktab yoshidan oldingi va maktab yoshigacha bo‘lgan bolalar jismoniy 
rivojlanganligini baholashda nutq va motorika rivojlanganligini baho-
lovchi usullar qo‘shiladi, lekin ba’zi funksional  tekshirishlar (O‘TS, 
mushak kuchi) o‘tkazilmaydi.  O‘smirlarni  tekshirish dasturiga funksio-
nal sinamalar va jinsiy yetilishni aniqlovchi formula kabilar qo‘shiladi. 
 
Bolalar va o‘smirlar gigiyenasida antropometrik  tekshirishlar  o‘t-
kazishdan maqsad maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar  muassasalari 
va  maktablar uchun o‘quv jihozlari, o‘quv –  ishlab chiqarish ish qurol-
lari, kiyim, oyoq kiyim kabilarni gigiyenik jihatdan talablarga mos 
ravishda ishlab chiqarishdir. Shu maqsadda tana alohida qismlarining 
yoshga mosligi ham o‘rganiladi. Qator hollarda bu tekshirishlarga 
qo‘shimcha ravishda bola organizmining funksional  qobiliyati ham 
o‘rganiladi. Keyingi sanitar nazorati bolalar asbob-anjomlari, mebellarni 
antropometrik  tekshirishlar natijasiga qarab, yoshga va anatomo-
fiziologik ko‘rsatkichlarga qarab sanitariya shifokori tavsiyasiga bog‘liq 
holda ishlatishga qaratilgan. Bunda asosiy talablardan biri ularning 
unifikatsiyasidir. Faqat bir xil sharoitda va bir xildagi tekshirish usul-
lardan foydalanish aniq ma’lumot bera oladi. Hamma tekshirishlar 
o‘tkazilayotganda  bolalar yechingan holda bo‘lishi, xona yorug‘  (iloji 
boricha tabiiy) va issiq bo‘lishi kerak. Antropometrik tekshirishlar 
kunning  birinchi yarmida o‘tkazilishi shart, chunki kunning oxiriga 
borib tana uzunligi tovonlar va umurtqalararo tog‘aylar siqilishi hisobiga 
bir-ikki santimetrga kamayadi, mushaklar tonusi pasayadi, tana vazni 
esa deyarli bir kilogrammgacha ortadi.