F. I. Salomova Bilim sohasi: 500000 – “Ijtimoiy ta’minot va sog’liqni saqlash” Ta’lim sohasi: 510000 – “Sog’liqni saqlash”

Simob  (Hg)

  –  kumush  oq  rangli  og’ir  metall,  xona  haroratida  suyuq,  0  °C  da 

bug’lanadi. Erish harorati - 38,8 °C, qaynashi - 357,25 °C. 

Suyuq simob bilan bir qatorda uning birikmalari  - sulema HgCl

2

, simob sianid 

Hg(CN)

2

, simob rodanid Hg(SCN)

2

 va boshqalardan foydalaniladi. 

Simob  dori  preparatlari  (simobli  malham  dori,  sepiladigan  dori),  pestitsidlar, 

portlovchi  moddalar  (simobli  portlovchi  modda),  asboblar  (termometrlar, 

manometrlar,  rentgen  trubkalari,  simob-kvartsli  va  elektrik  lampalar)  ishlab 

chiqarishda, stomatologiyada (simobli amalgama) va boshqalarda qo’llaniladi. 

Intoksikatsiya  metallik  simob  va  uning  birikmalarini  olishda,  ishlov  berishda 

va  simob  saqlagan  moddalarni  qo’llashda  kuzatilishi  mumkin.  Yog’och, 

shtukaturka simob bug’larini o’ziga shimib oladi. Sorbtsiyalangan simob havoga 

ajralib  chiqish  qobiliyatiga  ega.  Pol  ostida,  plintuslarda  to’plangan  simob,  xona 

havosini ifloslab, oson bug’lanadi. 

Simob  organizmga  o’pka,  qisman  oshqozon-ichak  trakti  orqali  tushadi, 

shikastlanmagan  teri  orqali  kirishi  mumkin.  Qonda  albuminat  ko’rinishida 

sirkulyatsiyalanadi,  parenximatoz  a’zolar,  o’pka,  miya,  suyaqlarda  depolanadi. 

Buyraqlar, so’lak, sut bezlari orqali organizmdan chiqariladi. 

Simob

 

–  bu  tiol  zahari  bo’lib,  oqsil  birikmalarining  sulfgidril  guruhlarini 

bloklovchi  va  bu  bilan  oqsil  almashinuvi  va  fermentativ  jarayonlarni  buzadi. 

Asosan asab va ayiruv tizimini shikastlaydi. 

Ishlab  chiqarish  sharoitlarida  o’tkir  zaharlanish  kam  kuzatiladi,  metallik 

simobni  yutish  uncha  xavf  tug’dirmaydi.  Maishiy  zaharlanishlar  kuzatilishi 

mumkin. 

Surunkali  intoksikatsiyada  asosan  asab  tizimi  shikastlanadi,  vegetativ 

---

 

367 

 

buzilishlar  bilan  ifodalanadi  -  taxikardiya,  arterial  gipertenziyaga  moyillik, 

asteniya, vegetodistoniya («simobli eritizm»).

 

Eng harakterli bo’lgan simptom  – 

uzatilgan  qo’llar,  ko’tarilgan  oyoqlar,  qovoqlar,  tilning  mayda  tremori.  Yuqori 

emotsional 

qo’zg’aluvchanlik, 

ba’zida 

o’ziga 

bo’lgan 

ishonchsizlik, 

tortinchoqlik,  aqliy  ishlash  qobiliyati,  diqqatning  pasayishi,  og’izda  metallik 

ta’m,  so’lakning  ko’p  ajralishi,  parodontoz,  milklarning  qonashi,  gingivit, 

enterokolit (og’ir holatlarda - gemorragik) kuzatiladi. 

Simob  bilan  muloqotda  bo’lish  ehtimoli  bor  korxonada  ishga,  albatta  tibbiy 

ko’rikdan  o’tish  zarur  hisoblanadi.  Asab  tizimi  kasalliklari,  turli  etiologiyali 

nevrotik  holatlar,  oshqozon-ichak  trakti,  buyrak  kasalliklari,  kuchli  ifodalangan 

endokrin-vegetativ  buzilishlar  ishga  qabul  qilish  uchun  qarshi  ko’rsatma  bo’lib 

hisoblanadi.

 

Homilador,  hamda  ko’krak  bilan  emizuvchi  ayollarga  simob  bilan 

ishlashga  ruxsat  etilmaydi.

 

Dastlabki  va  davriy  tibbiy  ko’riklarda  shifokorlik 

komissiyasi  tarkibiga  terapevt,  nevropatolog,  stomatolog  kiradi.  Boshqa 

mutaxassislar zarurat tug’ilsa jalb etiladi.