Ҳәзирги күнде энергетика ресурсларынан өнимли пайдаланыўға дүняның барлық мәмлекетлеринде үлкен әҳмиет берилмекте

4. АВТОМАТЛАСТЫРЫЛҒАН ЭЛЕКТР ЖҮРИТПЕНИҢ ЭНЕРГИЯ ҮНЕМЛЕЙТУҒЫН СИСТЕМАЛАРЫ
4.1. ЧАСТОТАНЫ ӨЗГЕРТИП ТЕЗЛИГИ РЕТЛЕНЕТУҒЫН ЭНЕРГИЯ ҮНЕМЛЕГИШ ЭЛЕКТР ЖҮРИТПЕ
Төменде усынылып атырған [1] қысқа тутастырылған асинхрон мотор тийкарында қурылған минимум қуўат ысырабы бойынша экстремал басқарылатуғын частота менен тезлиги ретленетуғын электржүритпеден барлық санаат системаларында пайдаланыў мүмкин.
4.1 – сүўретте частота менен тезлиги ретленетуғын электржүритпениң функционал схемасы келтирилген; 4.2 – сүўретте биринши (а) ҳәм екинши (б) функционал өзгерткишлерде әмелге асырылатуғын байланыслар көриниси келтирилген.
Частота менен тезлиги ретленетуғын электржүритпе частота статикалық өзгерткиштиң шығыў ушына жалғанған асинхрон мотор М (4.1 – сүўрет) частотаны басқаратуғын блок (ЧББ) ҳәм СЧЎ дың сәйкес басқарыўшы кириў ушына жалғанған кернеўди басқаратуғын блок (КББ), мотор менен байланысқан частота өлшеў өзгерткиши (ЧӨӨ), ағым өлшеў өзгерткиши (АӨӨ) ҳәм момент өлшеў өзгерткиши (МӨӨ), оптимал ағым ны есаплаўшы блок (ЕБ) ҳәм кириў ушы оптимал ағымның шығыўына байланысқан, шығыў бөлими болса КББ ға жалғанған салыстырыў элементи ЭС-1 ден дүзилген.
Частота менен ретленетуғын электржүритпеде оптимал ағымды есаплаў блоки ЕБ функционал өзгерткишлер биринши ФӨ1 ҳәм екинши ФӨ2 ҳәмде сумматор ЭС2 лар менен тәмийнленген. Сумматордың биринши кириў бөлегиндеги ЧӨӨ тен алынып атырған сигнал бериледи, екинши кириў бөлегине болса ФӨ1 арқалы МӨӨ тен алынып атырған сигнал бериледи ҳәм натийжеде сигнал ЭС2 ниң шығыўынан ФӨ2 арқалы басқарыў ушын КББ ға жеткериледи.
ФӨ1 ҳәм ФӨ2 ларда әмелге асырылатуғын байланыслар (4.2 – сүўрет) монотон характерге ийе болып, бул әпиўайы резистор-диод схемасы жәрдеминде оларды бөлек-бөлек линиялық (туўры сызықлы) апраксимациясын тәмийнлейди.

4.1 – сүўрет. Частота менен тезлиги ретленетуғын энергия үнемлеўши автоматластырылған асинхрон электр жүритпе
Частота менен тезлиги ретленетуғын асинхрон электр жүритпе төмендегише ислейди:
Тапсырма U_тап сигналы сәйкес жағдайда ЧББ ҳәм КББ ның кириўлерине келеди. Частотаны ретлейтуғын шынжыр ашық, кернеўди ретлейтуғын шынжыр жабық ҳәм оптимал ағымды ҲБ ның кери байланысында турады. ҲБ ның кириўлерине ЧӨӨ ҳәм МӨӨ лардың шығыўларынан өлшенген частота Ф ҳәм момент ҳаққында мағлыўмат келеди оптимал ағымның ҲБ шығыўында сигналы қәлиплеседи, бул сигнал ООӨ тиңг шығыўынан келетуғын ҳақыйқый ағым сигналы менен салыстырылады. Сигналларды Ф ти салыстырыў нәтийжелери ЭС1 диң шығыўынан КББ ға келеди.
Моторда минимал қуўат ысырабына сәйкес келетуғын ағымның оптимал мәниси частота Ф артыўы ҳәм жүклеме (момент) М азайыўы менен кемееди. Бул М тиң түрли мәнислери ушын дың байланысын бир тегис байланысқа ды (Ф+ Фм) байланысына бирлестириўге имкан береди, буны бир функционал өзгерткиш ФӨ2 менен ды ға байланысы болса ФӨ1 әмелге асырылады.
Моторлардың түрли типлери ушын алынған жоқарыдағы байланыслардың характери бирдей.
4.2 – сүўретте 4А маркадағы асинхрон мотор ушын полаттың тойыныў ҳәм мотор көрсеткишлерин температура тәсиринде өзгериўин итибарға алып, анық есаплаўлар нәтийжесинде алынған ҳәм бир қатар тәжирийбелер нәтийжесинде дүзетилген байланыслар характеристикалары мысалы берилген.
Солай етип, частота менен тезлиги ретленетуғын электр жүритпеде ағымды оптимал дәрежеде услап турыў ҳәм минимум қуўат ысырабы бойынша басқарыў ҳеш қандай қурамалы алгоритмсиз әпиўайы функционал өзгерткишлер жәрдеминде әмелге асырыў мүмкин. Нәтийжеде алдынғыларға қарағанда электр жүритпениң контсрукциясы әпиўайыласады ҳәм ислеўдеги өнимдарлығы артады.



4.2 – сүўрет. Частота менен тезлиги ретленетуғын асинхрон электр жүритпе системасында минимум қуўат ысырабы бойынша оптимал басқарылатуғын 4А маркалы асинхрон мотор ушын дың ға (а), дың ға байланыслы (б) характеристикалары