Ҳәзирги күнде энергетика ресурсларынан өнимли пайдаланыўға дүняның барлық мәмлекетлеринде үлкен әҳмиет берилмекте

КИРИСИЎ


Ҳәзирги күнде энергетика ресурсларынан өнимли пайдаланыўға дүняның барлық мәмлекетлеринде үлкен әҳмиет берилмекте. Бундай жағдайды жанармай ҳәм энергия ресурсларын қазып шығарыў ҳәм қайта ислеў ушын қәрежетлер жумсалыўының асып барыўы, қошсымша мийнет ресурслары ҳәм материаллар шығынының асып барыўы менен түсиндириў мүмкин.
ХХ әсир ақыры ҳәм ХХI әсир басында пүткил дүняны қаплап алған энергетикалық кризис санааты раўажланған мәмлекетлерде органикалық жанармай ҳәм электр энергияны алыў мақсетинде мәмлекетлик дәстүрлери ислеп шығылыўына ҳәм өдириске енгизиў бойынша илимий ҳәм әмелий жумысларды раўажландырыў ушын себеп болды.
АҚШ ҳәм басқа санааты раўажланған мәмлекетлерде алып барылған изертлеўлер, жыллылық-энергетика ресурсларын ойлап табыў имканиятлары шексиз екенлигин тастыйықламақта.
Халық аралық экономикалық шөлкемлеринен абройлысы Европа экономикалық бирге ислесиў ҳәм раўажланыў (ЕЭБИР) шөлкеминиң есап-китапларына қарағанда, энергетика ресурсларының қазып шығарыўдан пайдалы энергия есабында тутыныўшыларға жетип барыўы арасында дерлик 70% ы ысырап болмақта, тек 30% ғана тутыныўшыларға жетип келмекте. Европа мәмлекетлеринде жумсалған 5 млрд. тонна шәртли жанылғының 1,5 млрд. тоннасығана «Пайдалы энергия» сыпатында тутыныўшыларға жетип барған.
Халық аралық энергетика агентлиги (ХЭА)ниң мағлыўматларына көре усы шөлкемге кириўши санааты раўажланған 20 мәмлекетте энергиядан үнемлилик пенен пайдаланыў ҳаққындағы дәстүр бойынша энергияны үнемлеў 10-15% күтилген еди ҳәм ол мәмлекетлер өз дәстүрлерин толық орынлап, тап усы көрсеткишлерге еристи.
Өзбекистан Республикасы ғарезсизликке ерискеннен соң МДҲ мәмлекетлери ишинде бириншилер қатарында энергиядан үнемли пайдаланыў ҳаққында нызам қабыл етти. Бул нызам жанар май ҳәм энергетика ресурсларынан пайдаланыў ҳәм ислеп шығарыўдың барлық тараўларында барлық энергия түрлеринен үнемли пайдаланыў ушын ҳуқықый тийкар болып хызмет етпекте.


1-ЛЕКЦИЯ