Ҳәзирги күнде энергетика ресурсларынан өнимли пайдаланыўға дүняның барлық мәмлекетлеринде үлкен әҳмиет берилмекте

ТЕМА. ЭНЕРГИЯ ҮНЕМЛЕЎ ҲАҚҚЫНДА УЛЫЎМА ТҮСИНИКЛЕР
Реже:
1.1. Энергияны үнемлеўде қолланылатуғын тийкарғы түсиниклер ҳәм атамалар
1.2. Энергияны пассив үнемлеў
1.3. Шөлкемлестириў өзгерислер ҳәм басқарыўдың жаңа системаларын қоллап энергияны үнемлеў
1.4. Энергияны үнемлеўдиң улыўма машқалалары


1.1. Энергия үнемлеўде қоланылатуғын тийкарғы түсиник ҳәм atamaлaр
Дүнья энергетиклер кеңесинде энергия үнемлеў тараўындағы тийкарғы атама ҳәм түсиниклер көрип шығылды, тастыйықланған еди. Энергетиклер конгресси энергия үнемлеўге тийисли атама ҳәм түсиниклерди тийкарынан алты топарға бөлип қараўды усыныс етти.


Улыўма атамалар


Энергетикалық шынжыр – энергия ағымының бирлемши энергия ресурсларынан энергияның тутыныўшыларына жеткерилип, оннан пайдаланыўға шекем болған жолы түсиниледи. Мәселен, газдиң жер астынан алыныўы, жыллылық электр станциясына турыўбалар арқалы жеткерилиўи ҳәм жағылыўы нәтийжесинде электр энергия алыныўы, бул электр энергияның электр тармақлар арқалы пайдаланыўшыларға жеткерилип ҳәм ол өним ислеп шығарыўда жумсалғанша болған жолы түсиниледи.
Энергия үнеми – энергия ресурсларынан өнимли пайдаланыў ушын көрилетуғын ис-илажлар комплекси. Мысал ушын ислеп шығарыўда электр энергияны үнемлеў ушын қаратылған ис-илажлар.
Энергия көлеми – өним ислеп шығарыўда ямаса қандайда бир исти орынлаўда жумсалған энергия муғдары. «Энергия көлеми» атамасы ҳәзирги ўақытта көбирек энергия салыстырма жумсалыўының пул бирлигине салыстырғанда көрсетиўи жағынан қаралады (миллий табыс, өнимниң өзине түсер баҳасы).
Энергиядан өнимли пайдаланыў – социаллық, сиясий, финанслық шеклениўлер, айлана-дөгерек, экологияларды есапқа алған ҳалда энергияны пайдаланыўшыларға ең мақул жол менен бөлистириў ҳәм ислеп шығарыўда қоллаў нәтийжесинде экономикалық пайда алыўға ерисиў.
Энергияны үнемлеў – ислеп шығарыўдағы ислеп шығарыўға жумсалып атырған энергияны кемейтириўге қаратылған ис-илаж. Мысал ушын, электр моторларда қуўат ысырабын азайтыўға қаратылған ис-илаж.