Eynshteyn. Nisbiylik nazariyasi

15-rasm 
16-rasm 
17-rasm 

---

96 
chiziqli trayektoriyalar esa, tezlanishning paydo bo„lishi bilan, umumiy nisbiylik 
nazariyasi olamida geodezik egriliklarga aylanadi.
Egrilangan yuzada biz nuqta yon atrofini urinma tekislik orqali ifodalashimiz 
mumkin. bu uslub, kichik o„lchamda bo„lsa hamki, harholda biz uchun, erkin 
tushishdagi jismning trayektoriyasini fizik nuqtai nazardan tasvirlash imkonini beradi. 
Aniqlik darajasi makonning egriligiga bog„liq holda (boshqacha aytganda, jismga 
ta‟sir qilayotgan tezlanishga bog„liq tarzda) ko„proq yoki kamroq bo„ladi.
Umumiy nisbiylik nazariyasi Minkovskiy fazosini o„ziga tortib oldi va uni 
egrilantirdi. Bu nima uchun sodir bo„ldi? Buning sodir bo„lishining sababi, jismning 
massasi mavjud ekanligidadir. Fazoda (makonda) qancha katta materiya (yoki, 
energiya) mavjud bo„lib turgan bo„lsa, u (yani, fazo) shunchalik ko„p egrilanadi. 
Amerikalik fizik Jon Uiler aytganidek, «
Gravitatsiya – fazoda ta‟sir qiluvchi begona 
kuch emas, balki, muayyan massa mavjud bo„lgan joydagi fazo geometriyasining 
ifodasidir
».
Biz endi umumiy nisbiylik nazariyasining mohiyatini ikkita tasdiq orqali 
keltirishimiz mumkin:
-
To‘rt o‘lchamli gravitatsion maydondagi jismning trayektoriyasi 
geodezik chiziq shaklini oladi
; 
-
Massaning mavjud ekanligi va to‘rt o‘lchamli fazo geometriyasining 
shakli orasidagi nisbat quyidagi formula bilan ifodalanadi
:
Bu formulani yana o„sha Uilerning e‟tirofi orqali yanada oson, o„zimiz uchun 
tilga o„giramiz: «
Fazo materiyaga qanday harakatlanishni aytadi, materiya esa 
fazoga qanday egrilanishni aytadi
». Tenglamaning chap tarafidagi 
g
ni biz metrik 
funksiya bo„lmish