Evolyusion jarayonning o’rganish metodlari. T. I.: «uch parallel uslubi», morfologik, embriologik va paleontologik usullar, biogeografik va sistematik usul, genetik, molekulyar biologik va immunologik usullar

5.Turdan yuqori taksonomik kategoriyalar. T.I.: avlod, triba, oila, turkum, sinf, tip. Turdon yuqori bo’lgan taksonomik kategoriyalar ko’pincha qisqaroq qilib, yuqori taksonlar deb ataladi. Bular tur va turosti kategoriyalardan farqli ravishda ma’lum bir xususiyatlar bilan xarakterlanmaydi va ko’pincha ierarxik qatordagi bir bo’g’inni anglatadi xolos deb hisoblanadi. Biroq klassik sistematikada yuqori kategoriyalardan har birini ma’lum ma’noga bog’lash harakatlari kuzatilgan. Oxirgi vaqtda esa bunday ishlar borgan sari kamroq kuzatilmoqda.
Avlod (urug’) (botanik sistematikada turkum) – bir-biriga yaqin turlar guruhi. Bu kategoriya hozirgi ko’rinishda J.P.Turnefor (1700 y) ishlari tufayli shakllangan. Olim ko’payish organlari tuzilishining o’xshashligi asosida turlarni avlodlarga birlashtirgan va bu kategoriyani sistematikada asosiy deb qaragan. J.Rey va K.Linney ishlarida avlod nomi tur nomining bir qismiga aylandi va natijada binar nomenklatura shakllandi.
Oila – bir-biriga yaqin avlodlar guruhi. Bu kategoriyani ilk marta 64-yilda Dioskorid qo’llagan. Olim dorivor o’simliklarning o’xshash guruhlarini oilalarga birlashtirgan. Klassik sistematikada bu kategoriya P.Manyol (1689 y) ishlarida qo’llanilgan. K.Linney sistemasida oila kategoriyasi uchramaydi.
Turkum (botanikada tartib) – bir-biriga yaqin oilalar guruhi. Bu kategoriya birinchi marta K.Linney (1753 y) tomonidan qo’llanilgan.
Sinf – bir-biriga yaqin turkumlar guruhi. Sharl de L’Eklyuz uni botanikada ilk bor qo’llagan bo’lsada, uni kategoriya sifatida birinchi marta K.Linney (1753 y) tomonidan, taksonomik ierarxiyaning yuqori bosqichi sifatida qo’llanilgan.
Tip (botanikada bo’lim) – bir-biriga yaqin sinflar guruhi. Tip kategoriyasi ilk bor J.Kyuvye tomonidan umumiy tuzilishga ega hayvonlar guruhi sifatida keltirilgan. A.Belenvil 1830-yilda Kyuvye g’oyalari asosida tip kategoriyasini sistematikaga kiritdi. A.Belenvil bo’yicha bir tipga kiruvchi organizmlarda asosiy organ sistemalarining o’xashashligi kuzatiladi. Botanikada tip kategoriyasiga sinonimik bo’lim tushunchasi kiritilgan.
Olam – bir-biriga yaqin tiplar guruhi. Bu tushuncha Aristotel tomonidan birinchi bo’lib qo’llanilgan bo’lsada, sistematik kategoriya sifatida K.Linney asarida (1735 y) birinchi marta keltiriladi. Linney bo’yicha olam tirik tabiat zinasining bir pog’onasi bo’lib, dunyo rivojlanishining bir ko’rinishidir.