Ёруғлик интерференцияси (давоми)

3. Кўп нурли интерференция

Интерференция манзарасининг аниқлигини ошириш учун кўп нурли интерференция принципи қўлланилади. Кўп нурли интерференциянинг асосий ҳусусиятларини Фабри-Перо интерферометри мисолида қараймиз.

Я

11.4-rasm.
сси монохроматик ёруғлик тўлқини икки томони ёруғликнинг яхши қайтарадиган ясси параллел шиша пластинкага тушаяпти деб фараз қилайлик (11.4-расм). Бунда ёруғлик қисман кириб, унинг томонларидан қайтади, ‑ қайтиш, ‑ ўтказиш коэффициентлари десак, ютишни эътиборга олмасак, у ҳолда (11.2) ифодани ёзиш мумкин. Бундан ташкари пластинка томонида ёруғлик тўлқини амплитудаси бўйича қайтиш ва ўтказиш коэффициентлари  ва  ни киритамиз. Булар учун қуйидагилар уринлидир:
²=Р, ²=Т. (11.18)
А₀ билан тушаётган тўлқин, А орқали пластинкадан ўтган тўлқиннинг амплитудасини белгиласак, қуйидагини ёзамиз:
(11.19)
бу ерда  ‑ пластинка орқали икки марта ўтганда ёруғлик тўлқини фазасининг югуриши. Бунда биринчи тушувчи нур икки марта пластинка орқали ўтади, иккинчи нур икки марта ўтади ва икки марта чегараларда қайтади, учинчиси икки марта ўтади ва тўрт марта қайтади.
(11.8) ни ишлатиб фазавий югуришни қуйидагича ёзиш мумкин: , бу ерда тўлқин сони, -йўлнинг оптик узунлиги, -моддий синдириш кўрсаткичи, - пластинка ёруғликнинг синиш бурчаги. тушиш бурчаги билан қуйидагича боғланган.
(11.20)
Шундай қилиб,
(11.21)
ўтказиш коэффициенти қуйидагича топилади:
(11.22)
ёки ҳақиқий шаклда
(11.23)
бу ерда (11.8) нисбат этиборга олинган ва қуйидагича белгилаш киритилган:
(11.24)
Бу катталик аниқлик фактори дейилади. Бу фактор интерференция манзарасининг аниқлигини характерлайди.

4. Ёруғлик интерференциясининг қўлланилиши

Ё

11.5-rasm.
руғлик интерференцияси ҳодисаси турли-туман жойларда қўлланади. У, масалан, газсимон моддаларнинг синдириш кўрсаткичини аниқлашда, узунлик ва бурчакларни ниҳоятда аниқ, ўлчашда, сиртларга ишлов беришнинг сифатини текширишда ва ҳоказоларда қўлланилади.
Юпқа плёнкалардан қайтишдаги интерференция асосида оптик системаларни равшанлаштириш амалга оширилади.
Ёруғлик интерференцияси оптик асбобларнинг сифатини яхшилаш (оптикани равшанлантириш) ва қайтарувчи қатламлар олиш учун ҳам қўлланилади. Ҳозирги объективларда кўплаб линзалар бўлади, шунинг учун уларда ёруғликнинг қайтиши ва демак ёруғлик оқимининг исрофи кўп бўлади. Буларни йўқотиш учун линза сиртига синдириш кўрсатгичи линза моддасининг синдириш кўрсаткичидан кичик бўлган юпқа қатлам ўтказилади (11.5-расм).
Ҳаво-қатлам ва қатлам-шиша чегараларида ёруғликнинг қайтиши туфайли 1 ва 2 когерент нурларнинг интерференцияси рўй беради. Қатлам қалинлиги , синдириш кўрсаткичи ва шиша синдириш кўрсаткичи ни шундай танлаб олиш мумкинки, интерференцияланувчи нурлар бир-бирини сўндиради. Бунда уларнинг амплитудалари тенг оптик йўл фарқи га тенг бўлиши керак. Ҳисобларнинг кўрсатишича бўлганда амплитудалар тенг бўлар экан бўлганлиги учун иккала сиртда ярим тўлқин узунлиги йўқотилади ва ёруғлик тик тушганда,

бўлади. Бу ерда – қатламнинг оптик қалинлиги. Одатда , =₀/4. Шундай қилиб бўлганда ва қатламнинг оптик қалинлиги ₀/4 га тенг бўлганда, интерференция натижасида қайтган нурларнинг сўниши (ўчирилиши) ва ўтган нурлар интенсивлигининг ортиши кузатилади. Оптик системанинг равшанлашуви ана шундан иборат.