Erta va kichik maktabgacha yoshdagi bolalarda motorika va sensorikaning shakllanishi hamda rivojlanishi

E.I.Rogov fikriga ko'ra, faoliyatni idrok etish deyarli hech qachon bitta modallik doirasi bilan chegaralanmaydi, lekin bir nechta sezgi organlarining (analizatorlarning) birgalikdagi faoliyatida shakllanadi. Ulardan qaysi biri faolroq ishlashiga qarab, idrok qilinadigan ob'ektning xususiyatlari haqida ko'proq ma'lumotni qayta ishlaydi, idrok turlarini ajratadi. R.S.Nemov esa vizual, eshitish, sezish idroklarni ajratadi. Idrokning murakkab turlari ham ajralib turadi: makon va vaqtni idrok qilish.

• 
  E.I.Rogov fikriga ko'ra, faoliyatni idrok etish deyarli hech qachon bitta modallik doirasi bilan chegaralanmaydi, lekin bir nechta sezgi organlarining (analizatorlarning) birgalikdagi faoliyatida shakllanadi. Ulardan qaysi biri faolroq ishlashiga qarab, idrok qilinadigan ob'ektning xususiyatlari haqida ko'proq ma'lumotni qayta ishlaydi, idrok turlarini ajratadi. R.S.Nemov esa vizual, eshitish, sezish idroklarni ajratadi. Idrokning murakkab turlari ham ajralib turadi: makon va vaqtni idrok qilish.
  
• 
  Demak, idrok - bu bevosita sezgi aʼzolariga taʼsir etayotgan obʼyektiv mavjudot, predmet va hodisalarning kishi ongidagi inʼikosi. Idrok inʼikos etilayotgan predmet va hodisalarning avvalgi tajribalar asosida tushunilishini ham oʻz ichiga oladi.
  
• 
  Yuqoridagilardan xulosa qilsak, sezish jarayoni u yoki bu xususiyatning aksi emas, lekin sezgi qobiliyatlari nafaqat hodisalar va narsalarning individual xususiyatlari haqida ma'lumot saqlabgina qolmay, balki analizatorlar faoliyatidagi murakkab va faol jarayon bo`lib, miya funktsiyasini ham faollashtiradi. O'z navbatida, idrok - bilishning hissiy bosqichi bo'lib, fikrlash bilan bog'liq va hissiy reaktsiya bilan birga keladigan motivatsion yo'nalishga ega. Bu idrok asosidagina xotira, fikrlash va tasavvur faoliyati amalga oshirilishi mumkin. Shunday qilib, insonning sezgisi va idrok etishi - uning hayoti va amaliy faoliyati uchun zaruriy shartlardir.
  

I.M.Sechenov aqliy hodisalarning inson harakati va faoliyati bilan bog'liqligini nazarda tutadigan psixomotorika tushunchasini kiritdi. Uning fikricha, inson psixomotor faoliyatining dastlabki elementi - bu oddiy elementar muammoning harakatdagi echimi ko`rinishida bo'lgan mexanik harakat. Zamonaviy adabiyotlarda keng va tor ma'nodagi "motorika" atamasi ko'proq ishlatiladi.

• 
  I.M.Sechenov aqliy hodisalarning inson harakati va faoliyati bilan bog'liqligini nazarda tutadigan psixomotorika tushunchasini kiritdi. Uning fikricha, inson psixomotor faoliyatining dastlabki elementi - bu oddiy elementar muammoning harakatdagi echimi ko`rinishida bo'lgan mexanik harakat. Zamonaviy adabiyotlarda keng va tor ma'nodagi "motorika" atamasi ko'proq ishlatiladi.
  
• 
  Keng ma'noda "motorika" atamasi "psixomotorika"ning sinonimi sifatida ishlatiladi. Ya'ni, bu harakatlanish sohasi, inson ruhiyatining jismoniy va harakatli namoyon bo'lishi. Motorika predmetning harakatli tasvirini, uning tashqi muhitdagi qo`zg`atuvchilarga ta'sir qilish usulini aniqlaydi. Bola motorikasi rivojlanishini to'liq tavsiflash uchun semantik yukdan (mavzuli, harakatlantiruvchi, sport, gimnastika, mehnat va boshqalar) "tozalangan" harakatlar bilan bir qatorda ekspressiv harakatlar - bolaning hissiy va shaxsiy xususiyatlari haqida ma'lumot tashuvchisi sifatida ko`rib chiqiladi. M.Gurevich, N.Ozeretskiy, A.V.Zaporojetslar bunday tushunchalarni keng ma'noda ishlatgan.