Erta va kichik maktabgacha yoshdagi bolalarda motorika va sensorikaning shakllanishi hamda rivojlanishi

Shunday qilib, V.S.Muxina tavsiflaganidek, yangi ob`ektlarning taqdimotida uzoq vaqt tanishish jarayoni, murakkab taxminiy tadqiqot faoliyati yuzaga keladi. Bolalar qo'llariga ob'ektni olishadi, his qilishadi, ta'mini ko`rishadi, egiltirishadi, cho'zishadi, stolga urib ko`rishadi va hokazo. Xulosa qilib aytganda, ular avval ob'ekt bilan to'liq tanishadilar va keyin undagi individual xususiyatlarni ajratadilar.

• 
  Shunday qilib, V.S.Muxina tavsiflaganidek, yangi ob`ektlarning taqdimotida uzoq vaqt tanishish jarayoni, murakkab taxminiy tadqiqot faoliyati yuzaga keladi. Bolalar qo'llariga ob'ektni olishadi, his qilishadi, ta'mini ko`rishadi, egiltirishadi, cho'zishadi, stolga urib ko`rishadi va hokazo. Xulosa qilib aytganda, ular avval ob'ekt bilan to'liq tanishadilar va keyin undagi individual xususiyatlarni ajratadilar.
  
• 
  N.N.Poddyakov ob'ektlarni tekshirish paytida bola harakatlarining quyidagi ketma-ketligini aniqladi. Dastlab, ob`ekt butunligicha qabul qilinadi. Keyin uning asosiy qismlari ajratiladi va ularning xususiyatlari (shakli, hajmi va boshqalar) aniqlanadi. Keyingi bosqichda qismlarning bir-biriga nisbatan (yuqorida, pastda, o'ngda, chapda) fazoviy aloqalari o`rnatilsa, keyingi bosqichda juda kichik qismlarni ularning asosiy qismlariga nisbatan fazoviy tartibga solish o'rnatiladi. Tadqiqot ob'ektlarni takroran idrok etish bilan yakunlanadi.
  
• 
  G.Lyublina qo'l va miya rivojlanishining hamda maktabgacha yoshdagi bolalarning sensomotorik rivojlantirishning "qadamlari" ni tavsiflab beradi:
  

Hayotning birinchi yili. Birinchi oy

• 
  Hayotning birinchi yili. Birinchi oy
  
• 
  Sezgi o`z faoliyatini boshlaydi. Ammo chaqaloqning sezgi va motorik faoliyati bir vaqtning o'zida sodir bo'lmaydi. Ushbu yoshdagi eng muhim rivojlanish xususiyati shundan iboratki, yuqori tahlilchilar (analizatorlar) - ko'rish, eshitish – sezgi va harakatlanish a`zosi bo`lgan qo'llarning rivojlanishidan oldin ishga tushadi. Bu esa, o`z navbatida, bola harakatlanishining barcha asosiy usullarini shakllantirishni ta'minlaydigan va bu jarayonda tarbiya hamda yashash sharoitlarining yetakchi ma`nosini belgilaydi. Qo'llar musht holatda bo`ladi. Harakatlar keskin va konvulsivdir. Ushbu davrda chaqaloqlarning o`z qo'llari nigohi to'xtaydigan asosiy "ob`ektlardan" biridir.
  
• 
  Ikkinchi oy
  
• 
  Qo'llar hali ham mushtga siqilgan, ammo chaqaloqning nigohlari aniqroq va yo'naltirilgan. Bola ko'pincha masofadan qo'llarini tomosha qiladi. Birinchi ommaviy aloqa - tabassum paydo bo'ladi.
  
• 
  Uchinchi oy
  
• 
  Qo'llar asosan mushtlarga siqilgan, ammo agar siz unga biron bir narsa qo'ysangiz, barmoqlari mahkam va ongli ravishda ushlab turadi. Biror narsaga erishish va intilish va istagi bor, bunga misol etib to'shak tepasida osilgan o'yinchoqni misol keltirsak bo`ladi.
  
• 
  To'rtinchi oy
  
• 
  Ko`rish va eshitish konsentratsiyasini yaxshilash uchun ko'rish va eshitish o'zaro birlashadi: bola boshini tovush eshitilgan tomonga buradi va ko'zlari bilan uning ob`ektini izlaydi. Bola nafaqat ko'radi va eshitadi, balki ko`rish va eshitish ob`ektlarini qidiradi. Barmoqlar mushtga siqilmaydi. Kichkintoy barmoqlari bilan o'ynashni yaxshi ko'radi, shaqildoq o`yinchoqni qanday tutishni uni silkitishni va og'ziga olib borishni o`zlashtira oladi. Agar o'yinchoq ko'rish maydoniga tushsa, u holda qo'lning harakati ko'zlar nazorati ostida bo'ladi (bu jarayon yaxshilanib boradi).