Ёритиш электр

5.26.2. Тақсимлаш қурилмаларини монтаж қилиш

Тақсимлаш шчитлари уларни бемалол кузатиб туриш ва сақлагичларини алмаштириш учун қулай жойга–маиший хоналарда 1,5–1,8 м баландликда, ишлаб чиқариш хоналарида 1,2–1,4 м баландликда махсус токчаларда ўрнатилиши лозим. Шчитнинг изоляцияланмаган ток ўтказувчи қисмларидан ёнмайдиган (ғишт, бетон) деворларгача бўлган масофа камида 15 мм, ёғоч деворларгача камида 50 мм бўлиши зарур. Монтаж қилиш ида хизмат кўрсатиш қулай бўлиши учун амалда бу масофа 100 мм дан кам бўлмаслиги лозим. Катта ўлчамли (600·500 мм ва ундан катта шчитларни ўрнатишда шчитдан деворгача бўлган масофа 250 мм дан кам бўлмаслиги лозим. Шчитнинг кучланиш остида бўлган очиқ қисмлари билан унинг ток ўтказмайдиган металл қисмлари орасидаги масофа, ҳавода камида 12 мм, изоляцияси бир юзалардан камида 20 мм бўлиши керак.
Одатда, шчитлар пўлат ёки ойна эшиклар билан ёпиладиган яшикларга жойланади. Яшикларнинг таъминловчи резерв кириш симлари киритиладиган тешиклари тиқин билан беркитиб қўйилиши лозим.
Шчитларни дераза ва эшиклар ўрнига ўрнатиш маoн қилинади.
Шчитларнинг панелида симлар ўтказиладиган олд ва ён томонларида тешикларга изоляцияловчи втулкалар қўйилади.
Шчитларнинг панелларига хар бир чиқиб кетаётган линиянинг номери ва қаерда ишлатилиши ёки линия борадиган цехнинг номи, масалан, “Олтинчи цехни авария вазиятида ёритиш”, “Зина бўлинмасини ёритиш”, “Завод бошқармасининг иккинчи қаватини ёритиш” каби сўзлар ёзиб қўйилади.
Шчит жойига ўрнатилгандан ва маҳкамлангандан кейин унинг сақлагичлари контактига гуруҳли линияларнинг симлари бириктирилади. Баъзи ҳолларда, масалан, девор билан шчит орасидаги масофа кичкина бўлганда, бу тартиб ўзгартирилиши ҳам мумкин, яъни олдин симлар сақлагичларга бириктирилиши, сўнгра шчит жойига ўрнатилиши ва маҳкамланиши мумкин.
Таъминлаш линиялари ва чиқиш симларининг гуруҳлари орасида шчит орқасидаги сақлагичлар чиқиш контактларига, бунда уларнинг фаза симлари сақлагичларнинг марказий контактига бириктирилади.
Кучланиши 380/220 В ли электр тармоқларида бир қават чегарасида электр энергияси тақсимлаш ва ҳисобга олиш учун ШУЭ маркали қават шчитларидан фойдаланилади. Ёритиш тармоғининг ШУЭ шчитидан чиқадиган ёритиш тирмоьи айрим гуруҳлари шчитчанинг алоҳида секциясида жойлашган пакетли узгичлар воситасида уланади ва узилади. ШУЭ шчити ҳисоблагичларининг кўрсаткичларини кузатиш ва автоматлар ҳам ШУЭ шчитчаси узгичлар билан бошқариш эшигини очмасдан ундаги махсус дарча орқали бажарилади.
Шчитчалар заводда йиғилади ва монтаж қилинаётган жойга келтирилади. Яшикларни шчитлардаги асбобларни шикастламай, жуда эҳтиёткорлик билан очиш лозим.
ШУЭ шчитчаси ўлчамлари 900·450 мм ва чуқурлиги 200 мм ли токчада ўрнатилади. Шчитчада маҳсус қисмалар (У730) бўлиб, уларга 35 мм² гача кесимли мис ва алюминий симларни бириктириш мумкин.
Тўла йиғилган ҳолда заводдан келтирилган тақсимлаш шкафлари ва шчитларни монтаж қилиш қурилиш ишлари жараёнида олдиндан тайёрланган пойдевор рамаларга уларни ўрнатишдан бошланади. Шкаф ва шчитлар лойиҳага ва уларни тайёрлаган заводнинг кўрсатмаларига мувофиқ қатoий вертикал ҳолда ўрнатилиши ва рама, девор ёки бошқа тузилишларга яхшилаб маҳкамланиши лозим. Амперметр, волpтметр ва бошқа асбоблар билан жиҳозланган тақсимлаш шкафи ва шчитларни монтаж қилаётганда, бу асбобларни тақсимлаш қурилмаларини ўрнатиш, мослаш ва маҳкамлаш вақтида бўладиган силкинишлар натижасида шикастланмаслиги учун олиб қўйиш тавсия қилинади. Монтаж ишлари тамом бўлгандан сўнг олиб қўйилган асбоблар ўз ўрнига ўрнатилади, шкаф ва шчит ҳамма элементларининг ҳолати ва ишлаши текшириб кўрилади. Рубильникларнинг контакт пичоқлари уларнинг жаьларига зарб ва куч билан урилмаслиги, лекин контактларда лозим бўлган босимни ҳосил қилиш и лозим. Агар қалинлиги 0,05 мм ва эни 10 мм ли шчуп орасидаги кўпи билан 6 мм кирса, контактлар даги босим нормал ҳисобланади.
Сақлагичларнинг жаьлари патронларнинг контакт қисмларига зич тегиб туриши лозим. Патронлар, ўз оғирлиги ва юзага келувчи қисқа туташиш токлари таъсирида ҳосил бўладиган электр динамик кучлар таъсирида тушиб кетмаслиги учун, жаьларда маҳкам ушлаб туриши лозим.
Рубильникларнинг юритмалри ҳолатини кўрсатувчи фиксаторлар доим аниқ ва яхши ишлаши лозим.
Назорат қилиш и ва ўлчов асбобларининг бошланғич ва охирги нуқталари асбоблар ўрнатилаган панелнинг бўйлама четига параллел бўлган битта тўғри чизиқда ётиш лозим.
Ерга уланган контурдан шчитга келадиган ерга улаш шинаси пойдеворга пайвандлаб ва тақсимлаш қурилмасининг каркасига (пайвандлаб ёки больтлар билан) ишончли бириктирилиши лозим.
Тақсимлаш қурилмасининг ток ўтказуви қисмлари изоляциясининг ерга уланган каркасга нисбатан қаршилиги 0,5 МоМ дан кам бўлмаслиги лозим. Изоляциясининг қаршилиги 1000 В ли мегоомметр билан ўлчанади.
Агар ҳамма элементларнинг текшириш натижалари қониқарли бўлса, тақсимлаш қурилмасига таъминлаш ва чиқиб кетадиган симлар хамда кабеллар бириктирилади, сўнгра чиқиб кетадиган тармоқда юклама токлари бўлганда, маҳаллий қизишларни аниқлаш мақсадида, қайтадан кўзда кечирилади. Кузатиш вақтида меҳнатни муҳофоза қилиш қоидаларига амал қилиш лозим; контактларда ва бошқа бирикмаларда маҳаллий қизишларни аниқлаш учун тегишли суюқланиш температурасига мўлжалланган термо шамлардан фойдаланилади.

Назорат саволлари:

1. 
   Сизга қандай сунъий ёруғлик манбалари маълум?
   
2. 
   Электр ўтказгичлар трассаси қандай асбоблар билан режаланади?
   
3. 
   Очиқ ёритиш электр ўтказгичларлари изоляторларда қандай бажарилади?
   
4. 
   АТПРФ типидаги найчасимон симларни монтаж қилиш технологиясини баён қилинг.
   
5. 
   Яширин ўтказишда симлар ўтказиш усуллари ҳақида гапириб беринг.
   
6. 
   Алюминий симларни бириктиришнинг қандай сизга маълум ва сиз айтган усуллардан бири бўйича симлар қандай бириктирилади?