Ёритиш электр

6–БОБ

КАБЕЛЬ ЛИНИЯЛАРИНИ МОНТАЖ ҚИЛИШ

6.1. Кабель линиялари ҳақида умумий маълумотлари

Кабеллар таянч тузилмаларида, новларда (ишлаб чиқариш хоналари, туннелларда); бино ва иншоотларнинг деворларида; траншеялар ва блокларда (корхона ёки шаҳар ён–атрофида) ётқизилади.
Кабелларни траншеяларда монтаж қилиш энг кўп тарқалган ва осон бажариладиган ишдир, чунки бунда асосий иш траншеяларни қазиш ва уларда кабелларни ётқизишдан иборат бўлади. Ер тагида ётқизилган кабелларни механик шикастланиши ва кабель трассасида ёки унга яқин бўлган жойда ер ишлари олиб борилаётган кишиларнинг бахтсиз ҳодисага учраш эҳтимоли бу усулнинг камчилиги ҳисобланади.
Асбоцемент трубаларда ёки бетон блокларда жойлаштирилган кабель линиялар анча ишончли ҳимояланган ҳисобланади, лекин кабелларни бундай ётқизиш анча мураккаб ва линиянинг нархи ошиб кетади. Бундан ташқари, совитиш шароитининг қулай бўлмаслиги натижасида блокларда ўтказилган кабеллар учун йўл қўйиладиган ток юкламаларининг қиймати очиқ ёки ерда ўтказилган кабелларникидан кичкина бўлади.
Кабелни қандай усулда ётқизишдан қатoий назар, кабель трассасини линиянинг бошланғич ва охирги нуқталари орасидаги масофа энг қисқа бўладиган қилиб танланади.
Кабель линияларини монтаж қилиш лойиҳа–техника ҳужжатларига мос ҳолда бажарилади, унда кабель трассаси, шунингдек линия трассасининг геодезик белгилари кўрсатилади. Бу белгилар айрим қисмларнинг (13–жадвал) паст–баландлиги ҳақида фикр юритишга имкон беради.
13–жадвалда келтирилган йўл қўйиладиган паст–баландлик даражасини сақлаш зарурлиги, кабелдаги шимдирилган қоришманинг силжиши жараёни билан боьланган. Кабелнинг томирлари ўтаётган ток таъсирида қизийди. Бунда кабелга шимдирилган қоришма суюқланади ва қайтмас ҳаракат вужудга келади. Кабель тузилишидаги ҳамма материалларга нисбатан шимдирилган қоришма энг катта ҳажмий кенгайиш коэффициентига эга ва шунинг учун кабелнинг ток ўтказувчи томирлари қизиганда маълум шароитда унинг қобиғини чўзиши мумкин ва ҳажмининг хавфли даражада катталашувига олиб келадиган ортиқча босим ҳосил бўлади. Бундан ташқари, қия ёки вертикал ҳолда ётқизилган кабелда оғирлик кучлари таъсирида шимдирилган қоришма оқади, натижада кабелнинг пастки қисмида ортиқча қоришма миқдори тўпланади, юқориги қисмида эса газлар билан тўлган бўшлиқ ҳосил бўлиши мумкин. Шимдирилган қоришманинг бундай ҳаракатланиши натижасида кабелнинг юқориги қисми изоляцияси ёмонлашади, пастки қисмида эса босим ортиб кетади–бу кабелнинг чўзилиши ва қобиғининг ёрилиш хавфини туьдиради. Шунингдек, кабель линияларидан энг яқин биногача, ер ости иншоотларигача ва турли коммуникацияларгача (сув қувурлари, газ қувурлари, канализация, иссиқлик тармоқлари ва ҳ.к.) бўлган энг қисқа масофа ҳақида лойиҳада ва ёзма буйруқларда қайд қилинган директив кўрсатмаларга амал қилиш ҳам лозим.
Кабель билан биноларнинг пойдеворлари орасидаги масофа 0,6 м дан, куч кабеллари билан алоқа кабеллари орасидаги 0,5 м дан кам бўлмаслиги лозим. Кабелларни трубопроводларга параллел ўтказишга йўл қўйилмайди.
Кабель билан трубороводлар орасида қуйидаги масофалар сақлангандагина кабелларни горизонтал юзада трубопроводларга нисбатан параллел ўтказишга рухсат берилади: нефть, газ ва иссиқлик ўтказувчи трубалардан ташқари ҳар қандай вазифаларга мўлжалланган трубопроводларга нисбатан параллел ётқизишда–камида 0,5 м; нефть ва газ қувурларига нисбатан параллел ётқизишда–камида 1 м.
Трубопроводларга юқорида кўрсатилган маофалардан яқин (лекин камида 0,25 м) масофада ўтказилган кабеллар асбест–цемент ёки сопол трубалар билан ҳимояланиши лозим.
Иссиқлик ўтказувчи трубаларга параллел ўтказилган кабеллар, улардан камида 2 м наридан ўтказилиши керак. Бу масофа йилнинг исталган вақтида иссиқлик трубалари, кабель ўтказилган жойдаги ернинг ҳароратини 10 дан ортиқ қиздирмайдиган изоляцияга эга бўлгандагина қисқартирилиши мумкин. Иссиқлик ўтказувчи трубалар билан кесишадиган кабель ундан 0,5 м нарида бўлиши керак. Бунда кесишадиган қисмдаги иссиқлик ўтказувчи трубалар энг четки кабеллардан бошлаб икки томонга 2 м наридан ўтказилиб изоляцияланган бўлиши лозим, бунда ернинг ҳарорати ёзги энг баланд ҳароратдан 10С га ортиқ ва қишки энг паст ҳароратидан 15С га паст бўлмаслиги лозим. Кабелларни электрлаштирилган ёки электрлаш–тириладиган темир йўллар билан кесишадиган жойлари изоляцияловчи блокларда ва трубаларда ўтказилиши лозим. Кесишадиган қисмлари стрелкалар, крестовина ва релpсларга сўрувчи кабеллар бириктирилган жойлардан қуйидаги масофада нарида бўлиши керак: трамвай линиялари ва электрлаштирилмаган темир йўллардан–камида 3 м; электрлаштирилган темир йўллардан–камида 10 м. Кабель линияларининг трубопроводлар билан, жумладан, нефть–газ трубалари билан ҳам кесишганда кабель билан трубопровод орасидаги масофа 0,5 м дан кам бўлмаслиги лозим. Кабелларни икки томонга камида 2 м дан чиқарилган трубалар ичидан ўтказилганда бу масофани 0,25 м гача қисқартиришга йўл қўйилади.
Кабель линияларини ётқизиш ишлари жуда қисқа вақтда бажарилиши ва ишлар олиб борилаётган қисмда транспорт ҳамда пиёдалар ҳаракатининг хавфсизлиги, шунингдек корхоналарнинг нормал фаолияти таъминланиши лозим. Шунинг учун бошланмасдан олдин техник ҳужжатларни яхши ўрганиш, кабель линиясининг трассасини кўздан кечириш ва зарур бўладиган материал, асбоб, мослама ҳамда механизмларни жамлаш пунктларини аниқлаб қўйиш, шунингдек пиёдалар ҳаракати жойларини ва трасса орқали транспортнинг ўтиш жойларини аниқлаб қўйиш лозим, бунда зарур бўлган тўсиқлар, сигнал белгилари ва пиёдаларнинг ўтиш кўприкларини ўз вақтида тайёрлаб қўйиш мумкин бўлсин.
Трассада кучланишлари 1–10 кВ ли кабелларнинг юқориги ва пастки нуқталари орасида йўл қўйиладиган даражалар фарқи
6.1–жадвал

Кабель тавсифи	Кучланиши қуйидагича бўлган кабеллар учун, йўл қўйиладиган даража фарқи, м
	Қўрғошин қобиқда		Алюминий қобиқда
	1–3	6–10	1–3	6–10
Нормал шимдирилган қоғоз Изолцияли: зирҳланган зирҳланмаган Кам шимдирилган қоғоз изоляцияли: умумий қобиқ ичида лента билан зирҳланган Шунинг ўзи, фақат қўрғошин югуртирилган томирлар билан Оқмайдиган таркиб шим–дирилган Поливинилхлорид ва резина изоляцияли	25 20 100 300 Чекланмаган Шунинг ўзи	15 15 100 300 Чеклан–маган	25 25 Чекланма–ган –	20 20 Чекланма–ган – – –

Ҳамма асосий ва ёрдамчи материаллар трассага келтирилган бўлиши керак.

Кабель линиясини шундай ўтказиш лозимки, бунда ўтказиш билан боғлиқ бўлган маълум ишлар комплекси бир иш кунида бажарилсин. Масалан, траншеяни қазиш ишлари, унда кабелни ётқизиш ва траншеяни тўлдириб кўмиш ишлари тамом бўлгандан кейин, кабель ётқизилмаган ёки кабель ётқизилган очиқ траншеянинг кўмилмай қолмаслиги лозим.