Ensiklopediyasi

GAGARIN YURIY
ALEKSEYEVICH
(1934—1968) j
1961 -yilning ajoyib bahor kunlaridan 
biri... 12-aprel. Shu kuni yer yuzi bo'ylab 
hammani hayratga solgan xabar tarqaldi, 
«Inson kosmosda!»
Odamlarning yulduzlar tomon uchishi ha­
qidagi ko'p asrlik orzulari ro'yobga chiqdi. 
Rossiyaning Smolensk shahri yaqinida 
tug'ilgan yigit Yuriy Gagarin afsonani ha- 
qiqatga aylantirdi. Butun insoniyat uning ja- 
soratiga qoyil qoldi. Gagarinning nomi bir 
zumdayoq dunyoga tarqaldi. Lekin u qan­
day bo'lsa, shundayligicha — o'sha-o'sha 
kamtarin va mehribon, lablaridan kulgu ari- 
maydigan va yoqim li yigitligicha qoldi. 
Kuchli irodasi, qat’iyligi va orzusiga sodiqli- 
gi tufayli u kosmos qahramoniga aylandi. 
Bu xislatlar unda bolaligidayoq namoyon 
bo'lgan edi.
Qorlar erib, bahor boshlangan kezlari 
bolalar varrak uchirishardi. Yura ham 
ularning ketidan yugurib yurib, osmonga 
tikilar va varraklarga havas bilan qarab: 
«Qaniydi, men ham ular bilan uchsam...» — 
deb orzu qilardi.
Ko'p o'tmay, beg'ubor bolalikka urush 
raxna soldi. Urush dahshatlarini boshqa bo­
lalar qatori Yura ham o'z boshidan kechir- 
di. Urushdan keyin Moskva yaqinidagi hu-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

nar maktabida, Saratovdagi industrial texni- 
kumda o'qidi, aerokulubga qatnadi, parashy- 
utda sakradi. Orenburgdagi harbiy uchuvchi- 
lar bilim yurtini bitirgach, Shimolga yo'llanma 
berishlarini iltimos qildi. Shimolning og'ir 
sharoitida Gagarin ko'p uchdi, o'rgandi va 
deyarli butun bo'sh vaqtida kitob o'qidi.
Hayot qizg'in davom etardi. Yerning dast- 
labki sun’iy yo'ldoshlaridan keyin paydo 
bo'lgan kosmik raketa Oyning ko'rinmaydigan 
tomonini suratga tushirdi. Sirli olamga uchish 
kundan-kunga yaqinlashar edi.
Yuriy Gagarin kosmonavtlarning birinchi 
guruhida «kosmik» tayyorgarlikni boshladi. 
Surdokamera, shiddatli sentrifuga, vaznsizlik 
sinovlaridan muvaffaqiyatli o'tdi.
Kosmik parvozga u qunt bilan tayyorlandi. 
Buning uchun kuchini ham, vaqtini ham aya- 
madi. U o'rtoqlariga, o'rtoqlari esa unga ti- 
nimsiz yordam berishdi. Ularning har qaysisi 
kosmosga birinchi bo'lib uchish ishtiyoqi bi­
lan yonardi. Lekin hamma Yuriy Gagarin bi­
rinchi bo'lib uchsa kerak, deb taxmin qilardi. 
Aslida ham shunday bo'lib chiqdi: davlat ko- 
missiyasi uni tanladi.
Ilgari bo'lmagan bunday reysda yolg'iz qolar 
ekan, u kosmik trassalar kashfiyotchisi zim- 
masidagi ulkan mas’uliyatni his etdi.
Orbita bo'ylab Yer atrofini 108 minutda bir 
marta to'liq aylanib chiqib, Gagarin kosmik 
kemasi eson-omon yerga qo'ndi. Kosmik par- 
vozdan so'ng Gagarin turli odamlar bilan 
uchrashdi. Uchrashuvda u 300 kilometr yuk- 
saklikdan Yer qanday ko'rinishi, sayyoramiz 
qanchalik go'zalligi, «Vostok» kemasining ishi 
to'g'risida hikoya qilib berdi.
Gagarindan keyin kosmosga birin-ketin 
boshqalar uchishdi. Birinchi kosmonavt har 
gal o'z do'stlarining muvaffaqiyatlariga quvon- 
di, yangi parvozlar haqida orzu qildi, ularga 
tayyorlandi, samolyotlarda uchib yurdi. Biroq 
fojiali o'lim uning qisqa, yorqin hayotini bevaqt 
to'xtatdi. Lekin uning izi Yerda ham, kosmos- 
da ham abadiy qoldi.