Ensiklopediyasi

BANGLADESH
(Bangladesh Xalq Respublikasi)
Maydoni - 143988 kvadrat kilometr.
Aholisi-122000000 kishi.
Osiyoning janubida Hindiston yarim oro­
li bo'ylab Gang daryosi oqadi. U Hind 
okeaniga quyiladi. Gang va uning tog'dan 
boshlanadigan irmoqlari ko'pgina loyqa 
va qum oqizib keltiradi. Ming yillar davom­
ida dengizning sayoz qismida cho'kindilar 
to'planaverib, yassi tekislik hosil qilgan. 
Daryo qirq kokildek taralib oqadigan mana 
shu yassi tekislikda Bangladesh davlati joy­
lashgan. Bangladesh «bengallar y u rti» 
ma’nosini anglatadi. Bu davlat 1971-yilda 
tashkil etildi.
«Bengallar yurti»da yil bo'yi havo iliq 
bo'ladi. Bizda yoz bo'lganda u tomonda okean 
shamollari esib, kecha-kunduz tinmay jala 
quyib turadi. Ana shu davrda daryolar suvga 
to'lib toshadi, unumdor cho'kindilar dalalarni 
o'g'itlab, oziqlantiradi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Bangladeshning qishloq 
joylarida qayiqlar asosiy 
transport vositasidir.
«Bengallar yurti»ning maydoni uncha kat­
ta emas. Ammo aholisi Buyuk Britaniya, 
Fransiya yoki Italiyanikidan ko‘p. Bengallar 
butun mamlakatda zich joylashgan. Ularning 
ko'pchiligi qishloq joylarda yashaydi. Uylarni 
bambuk, yog'och yoki g'ishtdan, albatta, tepa 
joyga qurishadi, tomini poxol yoki palma yap- 
roqlari bilan, boyroq odamlar tunuka bilan yo- 
pishadi. Daryolar toshgan paytda odamlar bir- 
birinikiga ko'pincha qayiqlarda borishadi. 
Xonadonlarning hamma tarafini ekinzorlar va 
mevali daraxtlar egallagan. Har bir qarich yer­
dan unumli foydalanishadi.
Suv bosadigan dalalarda sholi yetishtiriladi. 
Guruch - bengallaming asosiy ovqati. Sabza­
vot, banan, kokos palmasi ham yetishtirishadi. 
Issiq va namgarchilik ko'p bo'lgani uchun ekin- 
zorlardan yiliga ikki, hatto uch marta hosil olish 
mumkin. Yemi ishlashda buyvoldan foydalanadi- 
lar, sholini esa qo'lda ekadilar.
Bu yerda jut ko'p yetishtiriladi. Uning uzun va 
pishiq tolasidan arqon, qop, sholcha to'qiladi. 
Jut hosili va uni boshqa mamlakatlarga sotish 
jihatidan Bangladesh dunyoda birinchi o'rinda 
turadi. Chetga choy ham chiqariladi. Bang­
ladesh mashhur yozuvchi Rabindranat Tagor- 
ning vatanidir.
Mamlakatda katta shaharlar, zavod va fab- 
rikalar juda kam. Eng katta shahri Dakka — 
Bangladesh poytaxti.
Bangladesh qo'shni mamlakatlar bilan yaxshi 
munosabatda. Hindiston bilan tinchlik, do'stlik va 
hamkorlik to'g'risida shartnoma tuzilgan.
1 - o'rik; 2 - olma; 3 - shaftoli; 4 - uzum; 
5 - lavlagi va 6 - qulupnay barglari.
Bangladesh bilan O'zbekiston Respublikasi 
o'rtasida 1992-yil diplomatiya munosabatlari 
o'rnatilgan.
BARG
Awallari odamlar barg o'simliklaming foyda- 
siz zeb-ziynati, ularning asosiy zahmatkash 
qismi esa ildiz deb o'ylashgan. Vaqtlar o'tib fan 
yashil barglarsiz o'simliklaming yashashi u yoq- 
da tursin, hatto Yer yuzida umuman hayot 
bo'lishi mumkin emasligini isbotlab berdi. 
Ma’lum bo'lishicha, barg hujayralaridagi alohi-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

da modda — xlorofillning yashil donachalari- 
da suv va karbonat angidrid gazining qand va 
kraxmalga aylanishi sodir bo'lar ekan. 
Ma’lumki, qand va kraxmalsiz yashashimiz 
mumkin emas. Bu jarayonda barglardan bar­
cha tirik mavjudot nafas olishi uchun zarur 
bo'lgan kislorod ajralib chiqadi.
Yashil bargni hayotning buyuk fabrikasi 
deb atash mumkin. Havodagi karbonat an­
gidrid gazi va o'simlikda doimo mavjud 
bo'lgan suv bargning asosiy xom ashyosi, 
harakatga keltiruvchi kuch esa yorug'likdir. 
Yashil bargga yorug'lik ta’sir etishi bilan 
«fabrika» suv va karbonat angidrid gazini 
kraxmal va qandga aylantira boshlaydi. 
Yorug'lik bo'lmasa xlorofill donachalarida 
sodir bo'ladigan jarayonning hammasi 
to'xtab qoladi.
O'simlik o'zining o'sishi va rivojlanishi 
uchun zarur bo'lgan moddalarni o'z tanasi- 
da shu tariqa to'play boradi. Bu moddalar 
odam va hayvonlar uchun ozuqa bo'lib xiz­
mat qiladi.
O'simliklar havoni ortiqcha karbonat angid­
rid gazidan tozalaydi va Yerdagi kislorod za- 
xirasini uzluksiz yangilab va to'ldirib turadi. 
Barglar o'z tarkibida- 
gi xlorofill donacha- 
lari tufayli doimo 
yashil bo'lib turadi.
Ular Quyosh spek- 
tridagi yashil rangli 
nurdan boshqa bar­
cha nurlarni yutish 
xususiyatiga ega.
Xlorofill donachalari 
yashil nurlarni qaytar- 
gani uchun barg va 
o 'tla r bizga yashil 
bo'lib ko'rinadi.
Barglarning shakli 
turlicha bo'lib, kattali- 
gi bir necha m illi­
metrdan 
yigirm a 
metrga (palma, ba- 
nan) yetadi. Barg 
ba’zi o'simliklarda bir 
necha haftada to'ki- 
ladi, ba’zilarida esa 
o'n besh yilgacha 
turaveradi.