English for everybody

Ф Е Ъ Л З А М О Н Л А Р И

Азиз китобхон, маълумки, ўзбек тилида уч замон категорияси (ҳозирги, ўтган, келаси) мавжуд, инглиз тилида эса ўн олтита. Уларнинг ҳар бири маъно жиҳатдангина эмас, балки ўз шакли билан ҳам бир-бирларидан фарқ килади. Бу табиийки, сизнинг тўғри гаплар тузишингизда ва феъл замонларини бир-биридан фарқлашингизда қийинчилик туғдиради. Шунинг учун биз феълнинг грамматик замон категорияси ҳақида ҳам қисқача маълумот бериб ўтишни маъқул топдик.

Инглиз тилидаги феъллар икки катта гуруҳга бўлинади: тўғри тусланувчи феъллар ва нотўғри тусланувчи феъл­лар. Тўғри тусланувчи феълларнинг ўтган замон шакли "ed" қўшимчасини қўшиш орқали ҳосил қилинади.
Масалан: I worked at school last year.
Ўтган йили мен мактабда ишладим.
Нотўғри тусланувчи феъллар эса турлича шаклга эгалиги ҳамда сон жиҳатдан тўғри феълларга нисбатан оз бўлганлиги учун китобнинг сўнгида улар жадвалининг берилишини мақсадга мувофиқ деб топдик. Сиз бундай феъллар­нинг шаклини эслаб қолишингиз керак.


THE PRESENT INDEFINITE TENSE
НОАНИҚ ҲОЗИРГИ 3AMOH

Ушбу замон феълининг бош шакли инфинитивдан ясалади:

I speak English.

You speak English.
We speak English.
They speak English.

Бу замондаги феълнинг III шахс бирлигида инфинитивга "-s" қўшимчаси қўшилади.

Масалан: Не speaks

She speaks
It works. — У (машина) ишлайди.


Эслатма: "-ss, -sh, -ch" ҳарф бирикмалари билан тугаган феъллардан сўнг III шахсдаги феъл шаклига "es" қўшимчаси қўшилади:

Не washes his hands. — У қўлларини ювади.

Every day the man passes by them. — Ҳap куни у киши улар
олдидан ўтади.
Bessy watches TV in the evenings. — Бэсси кечқурунлари
телевизор кўради.

Ноаниқ ҳозирги замондаги феълнинг инкор шаклини ифодалашда ёрдамчи «do (does)» феълидан сўнг "not" ин­кор юкламаси келтирилади.

I do not read this text. — Мен бу матнни ўқимайман.
Не does not read this text. — У бу матнни ўқимайди.


Эслатма: "do" билан "not" қўшилиб "don't", "does" би­лан "not" қўшилиб "doesn't" бўлиб ёзилиши ва ўқилиши ҳам мумкин.
I don't know him. — Мен уни танимайман.
Не doesn't know us. — У бизларни танимайди.
Бу одатда оғзаки нутққа хосдир.

Сўроқни ифодалаганда ёрдамчи феъл "do" (does) эгадан олдин келади.

Do you know English? — Инглизча биласизми?

Does he speak English? У инглизча гапирадими?

Сўроқ гапнинг инкор шакли эса қуйидагича ҳосил бўлади:

Don't you know English? — Инглизча билмайсизми?

Doesn't he speak English? — У инглизча гапирмайдими?

Топшириқ: Қуйидаги гапларнинг сўроқ шаклини ёзинг.

Намуна:
The boys play football. — Do the boys play football?
She plays volleyball. — Does she play volleyball?

1. You speak Uzbek.

2. The children go to school.
3. The boys go home.
4. He reads a book.
5. Ben learns Uzbek.