|
Экспертиза учун берилган катта миқдордаги ЕЁС ва ЁСларни тадқиқот қилиш:
а) ташқи кўздан кечириш;
б) суюқликларнинг зичлигини аниқлаш;
в) суюқликларнинг рефракция (синиш) коэффициентини аниқлаш;
г) суюқликларнинг қуюшқоқлигини аниқлаш;
д) нефт маҳсулотларининг фракциявий таркибини аниқлаш;
е) чақнаш ҳароратини аниқлаш;
ж) алангаланиш ҳароратини аниқлаш;
з) ўз-ўзидан алангаланиш ҳароратини аниқлаш.
Экспертиза учун кам ва доғ кўринишидаги миқдорда олиб келинган ЕЁС ёки ЁС ларни тадқиқот қилиш.
Моддаларнинг қайси гуруҳларга ва турларга тегишлилигини аниқлаш учун, оз миқдордаги ёки доғ кўринишидаги суюқликларни таққослаш тадқиқотларини амалга оширишда юқори сезувчан физик-кимёвий таҳлил усулларидан фойдаланилади. Уларнинг орасида кенг тарқалганларидан хроматографик ва спектрал таҳлил ҳисобланади.
Нефт маҳсулотлари таркиби бўйича турли кимёвий бирикмаларнинг мураккаб кўп компонентли аралашмаларидан иборат. Уларнинг асосини парафинли, нафтенли, ароматик (моно-, би- ва полициклик) ва олефинли углеводородлар ташкил қилади. Нефт маҳсулотлари таркибида углеводородлардан ташқари тўлдирувчи сифатида уларга қўшилган органик ва анорганик тузилишли бирикмалар, шунингдек нефтни қайта ишлаш натижасида унинг таркибида қолиб кетган турли қолдиқлар (чиқинди ёки чўкинмалар) ҳам мавжуд. Аралашма таркибидаги компонентларнинг мавжудлиги ва уларнинг миқдори нефт маҳсулотининг табиатини ва нимага мўлжалланганлигини билдиради.
Улар қуйидаги усуллар орқали тадқиқот қилинади:
Хроматографик усуллар таҳлили ёрдамида нефт маҳсулотларини таҳлил қилиш.
ЕЁС ва ЁС ларни бўёвчи ва индикатор кукунлари ёрдамида тадқиқот қилиш.
ЕЁС ва ЁС ларни ултрабинафша нурларида тадқиқот қилиш.
Электротехникага оид объектларни тадқиқот қилиш усуллари
/ 2; 6; 8/
Ашёвий далил сифатида тадқиқот қилиш учун одатда қуйидагилар тақдим этилади: электр ўтказгичлари ва кабеллар, коммутация аппаратлари (ўчиргичлар, ишга туширувчилар, штепсел улагичлар ва бошқалар), электр иситиш ва ёритиш асбоблари (плиткалар, дазмоллар, чойнаклар, сув қайнатгичлар, иситиш асбоблари, торшерлар, ёритгич чироқлари ва шу кабилар), ҳимоя аппаратлари (автоматлар, сақлагичлар ва бошқалар), электр двигателлари, трансформаторлар ва бошқалар.
Агар ашёвий далил сифатида электротехник ускуналари қаралаётган бўлса, унда эксперт дастлаб ёритиш ва куч электр тармоғининг схемаси билан, шунингдек электр ускуналарининг ёнғингача ва ёнғиндан кейинги ҳолати билан танишиб чиқиши лозим (уларнинг тўғри ўрнатилганлиги ва ПУЭ, ПТЭ ва ПТБ талабларига мос ҳолда ишлатилаётганлиги). У шунингдек ёнғин бўлган жойдан олиб қўйилган ашёвий далилларнинг воқеа жойини кўздан кечириш ёки олиб қўйиш баённомасига мос келишини ҳам аниқлаши зарур.
Ўтказгичларда ёки электр тармоғининг ток ўтказувчи бошқа элементларида эриган излар мавжуд бўлган тақдирда уларнинг пайдо бўлиши сабабларини аниқлаши керак (уларнинг ташқи кўриниши бўйича). Масалан, уларга қисқа туташув таъсир этганида ўтказгичларнинг эриганлиги шакли ва тавсифи турлича бўлади: шар шаклида, тухумсимон (овал), силлиқ чўзинчоқ ёки нотекис юзали томчисимон ва бошқа кўринишларда.
Ўтказгичларнинг ва турли электр ускуналарининг эриб кетиши уларга ёнғиндаги юқори ҳароратнинг таъсири натижасида ҳам пайдо бўлиши мумкин. Бироқ бу ҳолатдаги металларнинг эриганлиги тавсифи қисқа туташувдагига нисбатан анча фарқ қилади. Қоидага кўра, бу ҳолатдаги металларнинг эриши натижасида пайдо бўлган томчисимон доғларнинг ўлчамлари анча каттароқ бўлиб, улар ўтказгичнинг узунлиги бўйича кўпроқ масофага чўзилиб кетган бўлади.
Эриш изларининг пайдо бўлиш сабабларини тадқиқот қилишда, биринчи навбатда улар қайси сабабдан вужудга келганлиги аниқланади: қисқа туташув натижасида, ортиқча юкланиш, ўтувчан қаршилик, электр токининг бошқа кўринишлари ёки ёнғинда вужудга келган юқори ҳарорат натижасида. Агар улар, масалан, қисқа туташув натижасида пайдо бўлган бўлса, унда уларнинг пайдо бўлган вақти аниқланиши зарур, яъни қисқа туташув ёнғиннинг келиб чиқишига сабабчи бўлганми ёки у ёнғин натижасида вужудга келганми. Қисқа туташувни аниқлаш учун мис симларни тадқиқот қилишда металлографик, рентгеноструктурали ва бошқа усуллардан фойдаланишади. Алюмин симларидаги қисқа туташувларнинг пайдо бўлган вақтини аниқлаш усуллари ҳозирча узил-кесил ҳал қилинмаган.
Коммутация аппаратларини (ўчиргичлар, ишга туширувчилар, штепсел улагичлар ва бошқалар) тадқиқот қилиш чоғида қуйидагиларга эътибор бериш лозим: қизиганлик изларининг мавжудлигига; бузилишлар ва эриш изларига; истеъмолчи ўтказгичларнинг уланиши сифатига; штекер, клеммалар ва бошқаларнинг контакт юзаларининг ҳолатига. Ёнғин жойидан топилган коммутация аппаратларининг (бошқарув аппаратларининг) ёки уларнинг алоҳида элементларининг ёқилган ёки ўчирилганлиги ҳолатларига қараб ҳам анча маълумотларга эга бўлиш мумкин.
Электр иситиш ва электр ёритиш асбобларини (плиткалар, дазмоллар, чойнаклар, сув қайнатгичлар, иситиш асбоблари, торшерлар, ёритгич чироқлари ва шу кабилар) тадқиқот қилишда ёнғиндан олдин бу асбоблар электр манбасига уланганлиги ҳолатини аниқлаш зарур. Бунда бу электр асбоби уловчи шнурининг қобиғи ҳолатига алоҳида эътибор бериш лозим (соз ҳолатда, қисман куйган, бутунлай куйган, эриганлик изларининг мавжудлиги ва бошқалар). Ёнғин бўлган жойдан олиб қўйилган иситиш ва ёритиш асбобларини тадқиқот қилиш натижаси жуда кўп ҳолларда ёнғиннинг бу асбобларидан чиққанлиги тўғрисидаги саволларига жавоб беради.
Ҳимоя аппаратларини (автоматик ва бошқа сақловчилар) тадқиқот қилишда улар электр тармоғи тизимининг айнан қайси участкаларини ҳимоя қилганлигини, шунингдек ҳар бир аппаратнинг қайси йўналишни ҳимоя қилиши ва уларнинг ҳолатини (ёқилган, ўчирилган) ҳам эътиборга олиш лозим. Сақловчининг номинал токи ва ҳимоя қилинаётган участкадаги ўтказувчи ёки кабелнинг кесимлари юзасини билган ҳолда электр тармоғидаги ток юкланишининг меъёрига сақловчининг мос келиши ҳақида хулоса қилиш унчалик мураккаб бўлмайди. Электр тармоғи ёнғин пайтида кучланиш остида бўлган ё бўлмаганлигини кўпинча сақловчиларнинг ҳолатига қараб ҳам аниқласа бўлади. Агар ҳимоя сақловчилари бутун бўлса, қобиқлари куйган электр ўтказгичларининг симлари бир-бирига тегиб турган бўлса, аммо уларда эриш излари мавжуд бўлмаса, демак электр тармоғида кучланиш бўлмаган.
Агар сақловчилар меъёрдагидек бўлса, унда қисқа туташув қарийб ҳамма вақт сақловчиларнинг эрувчан ток ўтказувчи қисмлари ниҳоятда юқори тезликда эриб кетиши билан кузатилади. Бунда кўпинча сақловчининг эрувчан қисми атиги битта жойидан узилади (куяди), қолган қисмининг кесими эса илгариги ҳолидек қолаверади. Агар ҳимоя қурилмаси сифатида автоматик ўчирувчидан фойдаланилган бўлса, унда автоматнинг ишлаган ёки ишламаганлиги ҳамда автоматнинг эрувчан қисмидаги (вставкасидаги) токнинг катталиги аниқланади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
