«energetika» fakulteti

Nazorat savollari

1. 
   1000 V dan yukori kuchlanish ostida elektr energiyasini tarqatish printsiplari qanday?
   
2. 
   BPP ning 35-110 kVli tomoni qanday sxema bilan quriladi?
   
3. 
   I-toifa iste’molchilar uchun 2 ta mustaqil manba sifatida nimalar olinadi?
   
4. 
   Iste’molchiga yakinlashtirilgan podstantsiyalar-ning qanday afzalliklari bor?
   
5. 
   Yuklamalar markazi nima uchun topiladi?
   
6. 
   Radial sxemalar qanday tuziladi?
   
7. 
   Radial sxemalar qayerda ishlatiladi?
   
8. 
   Radial sxemaning qanday afzalliklari bor?
   
9. 
   Magistral sxemalar qanday tuziladi va qayerda ishlatiladi?
   
10. 
    Magistral sxemalarning qanday turlarini bilasiz?
    

20-MA’RUZA

SEX ELEKTR TARMOQLARIGA QO`YILADIGAN TALABLAR. KUCH VA YORITISH ELEKTR ISHLATUVCHILARINI TA’MINLASH SXEMALARI.

M a ‘ r u z a r e j a s i

1. 
   Sex elektr tarmoqlariga qo`yiladigan talablar.
   
2. 
   Kuch va yoritish elektr ishlatuvchilarini ta’minlash sxemalari.
   

Tayanch so`z va iboralar:
Texnik talablar, iqtisodiy talablar, birgalikda ta’minlash, aloxida ta’minlash, osoyishta yuklamalar, tez o`zgaruvchan yuklamalar, izolyatsiyani oshirilishi, normal muhit sharoiti, gazlar, chang, tolali materiallar.
1.Ssex elektr tarmoqlariga qo`yiladigan talablar.
Kuchlanishi 1000 V gacha bo`lgan elektr tarmoqlariga quyidagi talablar qo`yiladi :
1. Texnologik jarayondan kelib chiqadigan texnik talablar;
2. Muhit sharoiti talablari;
3. Iqtisodiy talablar.
Texnik talablarga xisobiy yuklamalar miqdori, kuchlanish qiymati, ishonchlilik darajasi, chastota, fazalar soni va boshqalar kiradi. Masalan, kabel kesim yuzasini tanlash uchun xisobiy tok, transformator quvvatini tanlash uchun xisobiy to`la quvvat texnik talablarga kiradi.
Muhit sharoiti elektr qurilmalarning konstruktsiyasini tanlashda muxim rolp o`ynaydi. Muhit sharoiti xaqida keyingi mavzuda kengroq o`rganiladi.
Xar qanday elektr qurilmasi uchun iqtisodiy ko`rsatkichlar asosiy talablardan biridir, chunki texnik talablarga qanchalik yaxshi javob bermasin, elektr qurilmasi iqtisodiy tomonidan tejamli bo`lmasa, u qatnashayotgan texnologik jarayon qimmat maxsulot ishlab chiqaradi va kelajagi bo`lmaydi. Shuning uchun elektr jixozining yoki ETS parametrining texnika talablariga javob beruvchi bir necha varianti mavjud bo`lsa,ular ichidan iqtisodiy ko`rsatkichlari eng yuqorisi tanlab olinadi. Tanlash texnika - iqtisodiy xisoblar asosida olib boriladi. Bu xisoblarda elektr qurilmasini o`rnatish uchun ketgan kapital qo`yilmalar K va ekspluatatsion sarflar S topiladi, kapital qo`yilmalar K elektr qurilmasini tashkil etuvchi elektr jixozlarining preyskurant qiymatlarini yoki ETS ning biror parametrini ta’minlovchi qurilmalar qiymatlarini o`z ichiga oladi.
Ekspluatatsion sarflar ikkita tashkil etuvchidan - amortizatsiya ajratmalari S_a va elektr energiyasi isroflari qiymati S_y dan iborat :
S = S_a + S_y (14.1)
S_a qiymati xar bir elektr jixozi uchun amortizatsiya koeffitsiyenti r_a yordamidan kapital qo`yilmalar qiymati orqali topiladi.
S<sub>a</sub> = r<sub>a</sub>·K (14.2)
Elektr energiyasi qiymati S<sub>y</sub> isroflari elektr qurilmasiga kiruvchi jixozlardagi aktiv va reaktiv energiya isroflari qiymatidan iborat.Bu isroflari qiymatlarini aniqlash yo`llari keyingi mavzularda batafsil ko`rib chiqiladi.