«energetika» fakulteti

Sanoat korxonalari elektr ta’minoti sxemalarini qurishning umumiy printsiplari.

Elektr ta’minoti sxemasini tanlash loyixalashning muxim masalasidir. Bu sxema o`z ichiga ta’minlovchi liniyalarni, korxonadagi pasaytiruvchi va tarqatuvchi podstantsiyalarni, korxona ichida elektr energiyasini tarqatuvchi turli kuchlanishli liniyalarni, issiqlik elektr markazini o`z ichiga oladi. Bu sxemani tanlashda elektr energiya manbasining kuchlanishini bevosita iste’mol joyiga keltiruvchi "chuqur kirish" (glubokiy vvod) podstantsiyalari masalasi ko`rib chiqiladi. Iste’molchiga yaqinlashtirilgan podstantsiyalar 35-110-154 kV kuchlanishlarni iste’molchilar bo`lgan elektr pechlari va o`zgartirgichli podstantsiyalarga yaqin keltiradi. Bunda energiya yo`qotishlari va o`tkazgich materiallari iqtisod qilinadi.
2.Korxonani energotizimdan va issiqlik elektr markazi (IEM) bo`lgandagi ta’minlash sxemasi
Sanoat korxonalarining asosiy elektr energiya manbasi energotizim bo`lib, ba’zan IEM xam quriladi.
IEM da issiqlik energiyasi va qisman elektr energiyasi xam ishlab chiqiladi. 100150 mVt elektr quvvatidan boshlab, IEM rentabel ishlaydi. IEM energotizim bilan 110 yoki 220 kV kuchlanishli liniyalar bilan bog`lanadi. Qora metallurgiya korxonalardagi IEMning elektr energiyasi shu korxonalar uchun yetarli bo`lmaydi. Neftni qayta ishlovchi korxonalardagi IEM dan ortiqcha elektr energiyasi energo-tizimga beriladi.
I-toifaga kiruvchi iste’molchilar borligi 2 ta mustaqil elektr energiya manbasidan elektr ta’minotini amalga oshirishni talab qiladi. 2 ta mustaqil manba sifatida korxonaning bosh pasaytiruvchi podstantsiyasi (BPP) ulangan energotizimning rayon podstantsiyasidagi 2 ta transformatorlarning shinalarining yoki IEM dagi 2 ta generatorlarning shinalari sektsiyalari olinadi. Agar 1 ta transformatorda yoki generatorda shikastlanish natijasida uzilishlar ro`y bersa, 2-transformator yoki generator I-toifaga kiruvchi barcha iste’molchilarni o`ziga oladi. Bunda liniyalar rezervni avtomatik kirituvchi qurilmalar (RAK) bilan jixozlanishini zarur.
II-toifaga kiruvchi EIvaI uchun rezerv manbani xodimlar tomonidan ulanadi. Rezerv liniya va transformatorlar iqtisodiy tomondan asoslanib, so`ngra tanlanadi.
Agar uzluksiz elektr ta’minotini talab qiluvchi iste’molchilar quvvati kichik bo`lsa, 2-mustaqil manba cheklangan quvvatli bo`lishi mumkin.
Agar ta’minlovchi liniyalarning kuchlanishi 35110 kV ga teng bo`lsa, elektr ta’minoti sxemasida 35110 kV klassdagi transformatorlar o`rnatilgan bir yoki bir nechta bosh pasaytiruvchi podstantsiya bo`lib, ular energotizimning rayon podstantsiyalariga ulanadi (9.1–rasm).



9.1 – rasm. BPP ni energotizimga ulash sxemasi.

Agar korxonada IEM bo`lsa, uning elektr quvvati qisman yoki to`la ishlatilib, quvvatga talabning qolgan qismi BPP qurib qondiriladi (9.2-rasm).

9.2 – rasm. IEM dan ta’minlash sxemasi.

Agar IEM generatorlari kichik quvvatli (1215 mVt gacha) bo`lsa, ular to`g`ridan-to`g`ri BPP ning 610 kV li tarqatish qurilmasiga ulanishi mumkin (9.3-rasm). Ba’zan IEM ning 610 kV li TQ si bilan BPP ning 610 kV li TQ orasida iste’molchilarning 2530% quvvatga mo`ljallangan aloqa kabellari (peremqchka) o`tkaziladi (9.3 - rasm).

9.3 – rasm. Energotizimdan va IEM dan ta’minlashning umumiy sxemasi.

BPP ning 35-110 kV li tomoni soddalashtirilgan sxema bilan yig`ma shinalarsiz va uzgichlarsiz quriladi. Bu yerda transformatorlarga to`g`ridan-to`g`ri ‘avo liniyasini keltirib ulash (gluxoye soyedineniye), transformatorni uzgich (raz’yedinitelg`) orqali ta’minlovchi xavo liniyalariga ulash, qisqa tutashtirgich va ajratgich orqali ulash sxemalari ishlatiladi.

Kichik quvvatli korxonalar 610 kV kuchlanish ostida rayon podstantsiyasiga yoki shaxar elektr tarmoqlariga ulanadi (11.4-rasm).

9.4 – rasm. Kichik quvvatli korxonani 6-10 kV kuchlanish ostida ta’minlash.