Эмт ва комплексларни бошқариш”

5.1-расм. АД ни асосий уланиш схемаси бўйича тормозлаш:
а – тескари уланиш орқали; б – тармоққа энергияни рекуперация қилиш орқали
Фараз қилайлик, бошланғич ҳолатда АД _т1 тезлик билан айланиб характеристика 1 нинг а нуқтасида ишламоқда, жуфт қутблар сони орттирилганда АД характеристика 2 нинг b нуқтасига ўтади, унинг bс қисмида тармоққа энергияни рекуперация қилувчи тормозлаш режимида ишлайди.
Рекуператив тормозлаш «ЧЎ – АД» тизимида двигателни тормозлашда ёки уни бир характеристикадан иккинчисига ўтганда, ҳамда юк кўтарувчи механизмларнинг электр юритмаларида юкни тушириш пайтида ҳам амалга оширилиши мумкин. Рекуператив тормозлаш. АД нинг энг тежамли тормозлаш турига киради.
б)Динамик тормозлаш

6.2-расм. АД ни динамик тормозлаш схемаси (а) ва
характеристикалари (б)

Динамик тормозлаш режимини ҳосил қилиш учун АД нинг статор чўлғами ўзгармас ток манбаига уланади (5.2. а-расм). АД 1 нинг ротор занжири бунда қисқа туташтирилади ёки унинг занжирига қаршилиги R_2қ бўлган қўшимча резисторлар 3 уланади. Ўзгармас ток I_ў, статор чўлғамларидан оқиб ўтиб, фазада қўзғалмас бўлган магнит майдонини ҳосил қилади (АД ни қўзьатади).

Роторнинг айланишида, унда э.ю.к. ҳосил бўлади ва унинг таъсири остида ротор чўлғамидан ток оқиб ўтади, у ҳам фазада қўзғалмас бўлган магнит майдонни ҳосил қилади. Ротор токини АД нинг натижавий магнит майдони билан ўзаро таъсири тормозлаш моментини ҳосил қилади, бунинг ҳисобига тормозлаш эффектига эришилади.
Двигател, ўзгарувчан ток тармоғига боғлиқмас генератор режимида ишлайди, электр юритманинг ва ишчи механизмнинг ҳаракатланувчи қисмларининг механик энергиясини электр энергиясига ўзгартиради, у ротор занжиридаги иссиқлиқ энергияси кўринишида тарқалади.
5.2, б-расмда динамик тормозлаш учун электромеханик (s) ва механик М(s) характеристикалар келтирилган.
Электромеханик характеристика (s) – 5.2, б-расмнинг биринчи квадрантида келтирилган, унда s=/₀ - АД нинг динамик режимидаги сирпаниши. АД нинг механик характеристикалари 6.2, б-расмнинг иккинчи квадрантида кўрсатилган.
АД нинг динамик тормозлашдаги сунъий механик характеристикалари ротор ва ўзгармас ток I_ў занжиридаги қўшимча резисторлар 2 ва 3 ларни ўзгартириш орқали олинади (5.2,а-расмга қаранг).5.2,б-расмда, I_ў ва R_2қ ларнинг турли қийматлари учун АД нинг механик характеристикалари кўрсатилган 6 характеристика I_ў1 токка ва R_2к1 қаршиликка мос келади, ундаги максимал момент М_m1 га ва унга мос бўлган сирпаниш s_m1 га тенг бўлади. Ток I_ў=соnst бўлганда резистор 3 нинг қаршилигини орттириш (R_2к2>R_2к1) максимал моментни ўзгаришга олиб келмайди, шу билан бирга сирпаниш s_m пропорционал холда ортади, бу характеристика 4 дан ҳам кўринади. R_2к1.=соnst бўлганда ток I_ў қийматини I_ў2>I_ў1 қийматига орттириш эса максимал моментни ток квадратига пропорционал холда ортишига олиб келади. Двигател характеристикаси бунда 5 кўринишдаги эгри чизиқ бўлади. I_ў ва R_2к қийматларини ўзгартириш натижасида исталган кўринишдаги тормозлаш характеристикаларини олиш мумкин ва шу билан асинхрон электр юритмани тормозлашнинг турли жадаллиги (интенсивлиги) га эришилади.