Эмт ва комплексларни бошқариш”

9-МАЪРУЗА
Синхрон двигателни ишга туширишнинг андозавий схемалари.
Режа
1.Синхрон двигателни ишга туширишнинг реле-контакторли бошқариш схемалари.
2. Бошқариш электр аппаратларини ҳисоблаш, танлаш ва созлаш.

Синхрон двигателларнинг реле контакторли бошкариш схемалари, двигателни улаш, узиш (тўхтатиш) ва ишга тушириш токларини чегаралаш каби одатдаги операцияларидан ташқари, яна қўзғатиш чўлғамига эга бўлган двигателнинг қўзғатиш токини бошқаришни хам таъминлаши керак. Ишга туширишда, бундай бошқаришнинг икки усулидан фойдаланилади: батамом уланган (доимий уланган) қўзғатиш чўлғами ва иш тушириш охирида двигателни тармоқ билан синхронизациялашдан олдин чўлғамни улаш билан. Биринчи вариант соддароқ схема билан характерланиб, двигателни ишга туширишнинг енгил шароитларида, яъни электр юритмадаги унча катта бўлмаган моментлар ва инерция массаларида фойдаланилади. Иккинчи вариант эса мураккаброқ бошқариш схемаси ёрдамида амалга оширилади, аммо бунда двигателнинг сезиларли даражадаги қаршилик моменти ва электр юритманинг инерция массаларида ишга туширишни таъминлаш мумкиндир.

Двигател қўзғатиш токини тезлик функциясида бошқаришнинг андозавий схемаси. Бу схемада қўзғатиш чўлғамини таъминлаш манбаси U_т га улаш контактор КМ2 орқали амалга оширилади (9.1,а-расм), у ўз навбатида тезлик релеси КR орқали бошқарилади. Ушбу реленинг ғалтаги диод VD орқали разряд резистори R_p нинг бир қисми билан боғланган.
Контактор КМ (расмда унинг бошқариш занжири кўрсатилмаган) ишга тушганда, двигателнинг статор чўлғами ўзгарувчан ток тармоғига уланади ва айланувчан токнинг майдонини хосил қилади. У ўз навбатида двигател моментини пайдо бўлишини чақиради, хамда ушбу момент таъсирида тезланишни бошлайди. Майдон, шунингдек, двигателнинг қўзғатиш чўлғамида э.ю.к ни хосил қилади. ЭЮК таъсири остида реле КR ғалтагида тўғирланган ток оқиб ўта бошлайди, у ишга тушади ва контактор КМ2 ни манбалаш занжирини узади. Шундай қилиб, двигателни тезлашиши, қўзғатиш токисиз содир бўлади. Тезликни ортиши мобайнида, унинг э.ю.к ва шу сабабли реле KR ғалтагининг токи камаяди. Синхрон олди тезликда KR ғалтагидаги ток қўйиб юбориш токидан кичик бўлиб қолади, у ишдан чиқарилади, шунинг учун контактор КМ2 ни иш туширишни чақиради.