Elektrodinamik doimiyga teng bo’lgan elektrщmagnit to’lqinlarning mavjudligi kelib chiqadi

c elektrodinamik doimiyga teng bo’lgan elektrщmagnit to’lqinlarning mavjudligi kelib chiqadi c ning yorug’likning vakumdagi tezligiga tengligi Maksvellga yorug’lik elektromagnit to’lqinlardan iborat deb taxmin etishga asos bo’ldi.
k ning (38.1)formuladagi qiymati SGSM-birliklar sistemasida 1 ga va SGSE- birliklar sistemasida ga teng . Bundan 1 SGSM tok kuchi birligi 3*10¹⁰ SGSE – tok kuchi birligiga ekvivalent ekanligi kelib chiqadi:
1 SGSM – tok kuchi birligi = 3*10¹⁰ SGSE – tok kuchi birligi = 10 a (38.7)
Shunday qilib . Shunga o’xshash , . Shuning uchun Gaus sistemasidagi magnit kattaliklar bilan bir qatorda tok kuchi yoki zaryad mavjud bo’lgan barcha formulalarda l yoki q ning har biri uchun bittadan kattalik kiradi. Bu ko’paytuvchi SGSE –birliklar sistemasida ifodalangan har bir kattalik (i yoki q) ning qiymatini SGSM – birliklar sistemasiga aylantiradi (SGSM birliklar sistemasi shunday tuzilganki, undagi barcha formulalarning proporsionallik koefitsenti 1ga teng) .
39-§ Magnit maydoni
Toklarning o'zarota'siri magnit maydoni deb ataluvchi maydon orqali amalga oshadi. Bu nom 1920 yilda Ersted payqaganidek, tok hosil qilgan maydonning magnit strelkasiga ta'siridan kelib chiqqan.
Shunday qilib, harakatlanuvchi zaryadlar (toklar) o'zlarini o'rab olgan fazoning xususiyatini o'zgartiradi, ya'ni unda magnit maydoni hosil qiladi. Bu maydon o'zida harakatlanuvchi zaryadlar (toklar) ga kuchlar ta'sir qilishida namoyon bo'ladi.
Elektr maydonini o'rganishda nuqtaviy sinov zaryadidan foydalanganimizdek, magnit maydonini o'rganishda ham kichik o'lchamlarga ega bo'lgan yassi yopiq konturdan oquvchi sinov toki qo'llaniladi. Konturning fazodagi holati konturga tokning yo'nalishiga bog'liq bo'lgan holda o'ng vint qoidasi bo'yicha o'tkazilgan normal yo'nalishi bilan xarakterlanadi (63 - rasm). Bunday normalni biz musbat normal deb ataymiz.
Bu sinov konturini magnit maydoniga kiritganimizda maydonning konturga yo'nalgiruvchi ta'sir ko'rsatib, uni musbat normali bilan ma'lum yo'nalishga burishini payqaymiz. Bu yo'nalishni maydonning shu nuqtadagi yo'nalishi deb qabul qilamiz. Agar konturni normal yo'nalishi bilan maydon yo'nalishi mos kelmaydigan qilib joylashtirsak, konturni muvozanat holatiga qaytaruvchi aylanma moment hosil bo'ladi.
Momentning kattaligi normal bilan maydon yo'nalishi ora sidagi a burchakka bog'liq bo'lib, bo'lganda u o'zining maksimal M _max qiymatiga erishadi (a= 0 da moment nolga teng).
Aylantiruvchi moment berilgan nuqtadagi maydon hamda konturning xususiyatlariga bog'liq. Bir nuqtaning o'ziga har xil sinov konturlarini kiritib, M_max ning kattaligi konturdagi tok kuchiga va konturning S yuziga proportsional ekanligini hamda konturning shakliga mutlaqo bog'liq emasligini aniqlaymiz. Shunday qilib, magnit maydonining tokli yassi konturga ta'siri konturning magnit momenti deb ataluvchi
(39.1)
ifoda bilan aniqlanadi (elektr maydonida dipolga ta'sir etuvchi aylantiruvchi moment dipolning elektr momenti p=ql ga proportsional bo'lgani kabi).
Gauss sistemasida magnit momenti SGSM-birliklar sistemasida, tok kuchi esa SGSE-birliklar sistemasida o'lchanishi zarur. Shuning uchun Gauss sistemasida p_m ning ifodasiga ko'paytuvchi kiritiladi:
(39.2)
Kontur l tok kuchi va S yuzadan tashqari shuningdek, o'zining fazodagi holati bilan ham xarakterlanadi. Shuning uchun momentni yo'nalishi musbat normal yo'nalishiga mos keladigan vektor sifatida qarash kerak:

(n-birlik vektor).
Maydonning berilgan nuqtasida p_m ning qiymatlari bilan bir-biridan farq qiladigan sinov konturlariga turli kattalikdagi M_max aylantiruvchi momentlar ta'sir etadi. Lekin M_max/p_m nisbat barcha konturlar uchun bir xil bo'lganligidan uni maydonning miqdoriy xarakteristikasi deb qarash mumkin. Bu nisbat proporsional bolgan fizikaviy B kattalik magnit induksiyasi deb ataladi:

Magnit induktsiyasi vektor kattalik bo'lib, uning yo'nalshi sinov konturiga o'tkazilgan normalning yo'nalishi (biz bu yo'nalishni maydonning yo'nalishi deb qabul qilgan edik) bilan aniqlanadi. (39.3) formula B vektorning modulini ifodalaydi.
B vektorning maydonini magnit induktsiya chiziqlari yordamida E vektorning maydonini ifodalashda qo'llanilgan qoidalar bo'yicha ko'rgazmali qilib ifodalash mumkin (7- § ga q.)
Aytilganlardan E elektr maydonining zaryadga ta'sir kuchini xarakterlagani kabi. B ham magnit maydonining tekka ta'sir kuchini xarakterlashi, ya'ni B ning E ga o’xshash ekanligi kelib chiqadi,