Elektroakustika

diffuziya maydoni
tushunchasini ko‘rib chiqamiz. 
Diffuziya maydoni - bu qaytgan tovush energiyasi to‘g‘ri tovush 
energiyasidan katta bo‘lgan maydon. Qaytarilgan tovush to‘lqinlari 
xonada turli yo‘nalishda tarqaladi. Agarda qaytgan tovush tez so‘nmasa, 
unda xonaning istalgan nuqtasida bir-biriga ustma-ust tushadigan to‘lqin 
vektorlari soni ko‘p bo‘lishi mumkin. Bu holda turli yo‘nalishdagi 
tovush oqimi energiyasining o‘rtacha qiymati bir-biridan kam farq 
qiladi. Turli yo‘nalishdagi tovush energiyasi o‘rtacha qiymatining 
tengligi 
maydon izotropiyasi
deb ataladi. Maydon izotropiyasi tovush 
energiyasini xona hajmi bo‘yicha bir tekis taqsimlanishiga, ya’ni 
xonaning turli nuqtalarida tovush energiyasi zichligi o‘rtacha 
qiymatining tengligiga olib keladi. Bu xususiyat 
maydon bir jinsliligi
deb ataladi. Shunday qilib, diffuziya maydoni - turli yo‘nalishlarda ko‘p 
marotaba qaytib tarqalayotgan 
bir jinsli va izotrop 
to‘lqinlar maydoni. 
To‘lqinlarning o‘rtacha erkin o‘tish yo‘li va vaqti
. Xonadagi 
tovush maydonini statistik tekshirishlar, avval to‘siqlardan qaytayotgan 
to‘lqinlarning o‘rtacha qiymati va vaqtini aniqlashni taqazo etadi. 
Signalni xonada o‘rtacha erkin o‘tish vaqti quyidagi formula orqali 
topiladi 
c
,
cS
V
4


.
(7.2) 
Bir vaqtda qaytgan to‘lqinlar soni:
.
V
4
cS
n




(7.3) 
Tovush to‘lqinining o‘rtacha erkin bosib o‘tgan yo‘li: 

---

218 
.
c
/
м
,
S
V
4
c
ўрт




(7.4) 
Tovush energiyasining so‘nishi va o‘rtacha so‘nish koeffitsienti
Tovush to‘lqini yuzaga tushib qisman undan qaytadi, qisman yuzadagi 
materialda yutilib issiqlik energiyasiga aylanadi. Tovush to‘lqinining 
tushishi va qaytishi akustikaning geometrik qonuniga bo‘ysunadi. 
Xonada qaytishdan so‘ng qolgan tovush to‘lqini energiyasi qaytish 
koeffitsienti β, tovush yutish koeffitsienti α va tovush o‘tkazish 
koeffitsienti γ larga bog‘liq: 
туш
ютил
E
E


; 
туш
кайт
E
E


; 
туш
ўтган
E
E


.
(7.5) 
Bunda Ye
tush
,- yuzaga tushgan tovush energiyasi; Ye
qayt 
- yuzadan 
qaytgan tovush