Elektr yuritma asoslari Laboratoriya mavzular: 1-Laboratoriya ishi Mavzu

Elektr yuritma asoslari

Laboratoriya mavzular:

1-Laboratoriya ishi

Mavzu:O’zgarmas tok elektr yuritmasining salt ishlashda zalvorli momentini aniqlash

Laboratoriya ishidan maqsad: O’zgarmas tok elektr yuritmasining zalorli momentini aniqlashni o’rganish va tajriba o’tkazib tadqiq qilish.

Laboratoriya ishining dasturi

1. 
   Elektrdvigatelga berilayotgan quvvatni salt ishlashda uning aylanishiga bog’lanishini tajriba o’tkazish yo’li bilan aniqlash.
   
2. 
   Salt ishlashda elektr dvigatelining erkin to’htash jarayoni egri chizig’ini olish.
   
3. 
   Elektr dvigatelda nobud bo’ladigan quvvatni uning aylanishiga bog’lanishini hisoblash yo’li bilan aniqlash.
   
4. 
   1 va 3 banddagi bog’lanishlardan olingan ma’lumotlar asosida quyidagi bog’lanishlar egri chiziqlarini qurish: P=ƒ(ω) va ΔP=ƒ(ω)
   
5. 
   Zalvorli momentning qiymatini aniqlash.
   
6. 
   Elektr yuritmaning elektrmehanikaviy vaqt doimiysi qiymatini aniqlash.
   

Laboratoriya ishini bajarish tartibi:

Laboratoriya ishi 5- stendda bajariladi (Shemasi 6.1-rasm).

Tajriba boshlanmasdan oldin dvigatelning yakori zanjiri qarshiligi R_yazq ni ampermetr va voltmetr usulida aniqlanadi.Buning uchun QF2 va QF3 ochiq holda turganda va ampermetr A₄=0 ko’rsatganda, M3 dvigateli ishga tushiriladi.M2 generatorining qo’zg’atish toki o’zining eng kichik qiymatiga ega ekanligiga ishonch hosil qilib, QF3 avtomati ulanadi va dvigatel qo’zg’almas bo’lganda generatorning kuchlanishi uning tokini 0 dan 20 A gacha o’zgartiriladigan qilib rostlanadi.

6.1-rasm.

Tajriba o’tkazilayotganda bir necha nuqtalar uchun kuchlanish va tokning qiymatlari yozib olinadi, so’ngra yakor zanjirini qarshiligi (R_yazq) hisoblab aniqlanadi.

Undan keyin QF2 avtomatini ulab, generator kuchlanishini oshira borib dvigatel yurgiziladi va uning tezligi nominal tezlikkacha oshiriladi; bunda tezlikning har 200ayl/min yakor janjirining kuchlanishi va toki yozib boriladi. Olingan ma’lumotlar 6.1-jadvalga yozib olinadi va bu ma’lumotlar bo’yicha dvigatelda nobud bo’ladigan quvvatni aylanish tezligiga bog’lanishi hisoblanadi.

6.1-jadval.

N	Asboblarning ko’rsatishi					Hisoblash natijalari
	n	Iya	U ya	Pya=UyaIya	ΔPM=ηRyazd		ΔPay=Pya-ΔPM	ω=πn/30
		A	V	Vt	Vt		Vt	rad/s
123

Undan keyin QF3 avtomati yordamida dvigatel M1 generator M2 dan uziladi va dvigatelning tormozlanish jarayonida elektr yuritmaning tezligi o’zgarishi egri chizig’i qayd qilinadi. Olingan ω =ƒ(t) bog’lanishini masshtabda millimetrli qog’ozga ko’chiriladi. 6.1-jadvaldagi ma’lumotlar asosida qurilgan ΔP_ay=ƒ(ω) egri chiziqdan foydalanib ΔP_ay=ƒ(t) bog’lanish quriladi (6.2-a-rasm). Elektr dvigatelning rotorida yig’ilgan energiya ΔP_ay=ƒ(t) egri chizig’ining tagidagi maydon yuzasi orqali aniqlanadi.

A_ay=S·m_Δpay·m_t,

Bu erda:

S-yuza, mm² (6.2,b-rasmda shtrihlangan yuza),

m_Δpay-grafikda nobud bo’ladigan quvvat masshtabi, Vt/mm,

m_t-grafikda vaqt masshtabi, c/mm.

Rotor inersiyasining momenti quyidagi formula bilan hisoblanadi:

J=2A_ay/ω_boshl,

Rotorning zalvorli momenti quyidagicha hisoblanadi:

GD²=4J

Dvigatelning elektrmehanikaviy vaqt doimiysining qiymati quyidagicha aniqlanadi:

T_M=Jω_n/M_n

6.2-rasm.

Laboratoriya ishini rasmiylashtirish

1. 
   Sinash stendining sxemasini chizing.
   
2. 
   O’lchov asboblarining ko’rsatishlarini va hisoblash natijalari jadvalini keltiring.
   
3. 
   Elektr dvigatelining inersiya momentini va zolvorli momentini hamda elektr mehanikaviy vaqt doimiysini hisoblang.
   

Laboratoriya ishida foydalanilgan mashinalarning katalogda berilganlari

Mashinalarning nomi	Pn kVt	Un V	In A	Rya Om	nn ayl/min
Dvigatel P-42	4,72	220	2,15	0,63	2850
Tahogenerator ET-7	0,2	110	0,21	1,8	1500

O’zlashtirishni tekshirish uchun savollar.

6-1. Elektr yuritmaning zalvor momenti deganda nimani tushunasiz?

6-2. Zalvor momenti tajriba usulida qanday aniqlanadi?

6-3. Zalvor momentining o’zgarishi elektr yuritmaning elektrmehanikaviy vaqt doimiysiga ta’siri qanday?

6-4. Elektrmehanik vaqt doimiyligining oshishi va kamayishi elektr yuritma o’tkinchi jarayoniga qanday ta’sir ko’rsatadi?

Adabiyotlar.

1. 
   V.I.Klyuchev . Elektr yuritmalari nazariyasi. M.:Energoatomizdat. 1985 y, 24-39 betlar.
   
2. 
   Avtomatlashtirilgan elektr yuritmalari asoslari. M.G.Chilikin, M.M.Sokolov, V.M.Teherov, A.V.Shinyanskiy. M.: Energiya. 1974 y, 18-22 betlar.
   
3. 
   Andreev V.P.Sabinin Yu.A.Elektr yuritma asoslari. L-M. Gosenergoizdat. 1963 y.
   

2-3-Laboratoriya ishi

Mustaqil qo’zg’atishli o’zgarmas tok dvigatelining statik tavsiflarini tadqiq qilish.

Laboratoriya ishidan maqsad: Mustaqil qo’zg’atishli o’zgarmas tok dvigatelining dvigatel va tormozlanish rejimlarida elektromehanikaviy va mehanikaviy tavsiflarini o’rganish, hisoblash natijasida aniqlangan ω=ƒ(I) va ω=ƒ(M) bog’lanishlarini laboratoriya sharoitida tajriba o’tkazish yo’li bilan tekshirish.

Laboratoriya ishining dasturi.

I.Qurilmaning elektr jihozlari bilan tanishish va elektr mashinalarining pasportida berilganlarni yozib olish.

Hisoblash va qurish lozim:

1.Dvigatelning tabiiy mehanik tavsifini,

2.Quyida berilgan qiymatlar uchun dvigatelning sun’iy mehanikaviy tavsiflarini:

1. 
   yakor zanjiriga R_n1va R_n2 qo’shimcha rezistorlar kiritib tajriba o’tkazib, ularni qiymatlari: R_n1=2,8 Om, R_n2=5,6 Om.
   
2. 
   Yakorni shuntlaydigan rezistorlar ulab:
   

R_sh1 va R_sh2 bo’lganda R_sh1=const,

R_n1 va R_n2bo’lganda R_sh1=const,

R_sh1 =5,6 Om, R_sh2=8,4 Om.

v) dvigatelning magnit oqimini o’zgartirib: i_q1va i_q2, i_q1=0,9i_qn va i_q2=0,8i_qn, R_n1=8,4 Om

Dvigatelning tormozlanish rejimi tavsiflarini hisoblash va qurish lozim:

1. 
   Denamik usul tormozlash uchun R_d1 va R_d2 rezistorlarning qiymatlari hisoblansin, bunda qandaydir ω_n tezlikda tormozlanganda yakor toki I_d1=I_yan, I_d2=1,2I_yan dan oshmasligi lozim.
   
2. 
   Teskari ulab tormozlash uchun R_nr1 va R_nr2 rezistorlarining qiymatlari hisoblansin, bunda yakor toki quyidagi qiymatlardan ortiq bo’lmasligi lozim:
   

1. 
   I_nr1=I_yan,
   
2. 
   I_nr2=1,2 I_yan.
   

II. Dvigatel rejimida elektor mehanikaviy va mehanikaviy tavsiflarini olish

1. 
   Dvigatelning tabiiy va sun’iy tavsiflarini olish uchu elektr shemasi yig’ilsin.
   
2. 
   Tabiiy tavsifi olinsin va qurilsin:
   

U=U_n=const, i_q=i_qn=const, R_n=0 bo’lganda ω=ƒ(I_ya), ω=ƒ(M).

3. 
   Dvigatelning yakor zanjiriga rezistorning ikki hil qiymatlari R_n1 va R_n2 lar ulanganda reostatli tavsiflari qurilsin.
   
4. 
   U=U_n=const, i_q=i_qn=const, bo’lganda sun’iy tavsiflari yakor rezistorlar bilan shuntlanganda quyidagi hollar uchun:
   

1. 
   R_sh1 va R_sh2 bo’lganda R_n1=const,
   
2. 
   R_n1 va R_n2 bo’lganda R_sh1=const.
   

5. 
   R_n=2,8 Om bo’lganda qo’zg’atish tokining i_q1 va i_q2 qiymatlari uchun dvigatelning oqimi o’zgarganda sun’iy tavsiflari.
   
6. 
   2,3,4,5 punktlarga binoan turli hil nagruzka rejimi o’rnatib o’lchov asboblarining ko’rsatishlarini 1.1-jadvalga yozib oling. So’ngra lozim bo’lgan hisoblashlarni bajaring, grafiklarni quring va ularni hisoblash natijasida qurilgan grafiklar bilan solishtiring.
   

1.1-jadval

A^*1	-0,4	-0,2	0	0,4	0,8	1,0	1,2
V^*1
V^*mr
V^*2
A^*2
M^*1
M^*2
ω^*

Ilova: U_tg asbobining ko’rsatishini koeffitsent K=1,8 ga ko’paytirish lozim, bunda sinalayotgan dvigatelning tezligini rad/s da olamiz ya’ni IV=1,8 I/s

7. 
   Bajarilgan laboratoriya ishidan hisobot tuzing.
   

III. Tormoz rejimida elektrmehanikaviy va mehanikaviy tavsiflari.

1. 
   Dvigatelning tormoz rejimida tavsiflarini olish uchun shema yig’ilsin.
   
2. 
   Quyidagi tavsiflarni oling va quring:
   

1. 
   R_d1 va R_d2bo’lganda dinamik usulda tormozlash uchun;
   
2. 
   Sinalayotgan dvigatelning yakori zanjiriga R_n1 va R_n2 rezistorlarni kiritib teskari ulash yoli bilan tormozlash uchun.
   

3. 
   Dinamikaviy tormozlash, teskari ulab tormozlash va dvigatel tarmoqdan uzilganda o’z holicha to’htash vaqtlarini o’lchang va ularni solishtirib ko’ring. Dinamikaviy va teskari ulab tormozlash vaqtini o’lchashda hisoblangan rezistorlardan foydalaning.
   
4. 
   Nagruzka rejimini turlicha o’zgartirib (2 punkt a,b ga binoan) o’lchov asboblarining ko’rsatishlarini 1.2-jadvalga yozib oling. So’ngra lozim bo’lgan hisoblashlarni bajaring, grafiklarni quring va ularni hisoblash natijasi asosida qurilgan grafiklar bilan solishtiring.
   

1.2-jadval

A^*1	0	0,25	0,5	0,75	1,0	1,2
V^*1
V^*m&
V^*2
A^*2
M^*1
M^*2
ω^*

5. 
   Bajarilgan laboratoriya ishi haqida hisobot tuzing.